Embriyonik Gelişim Basamakları video 11. sınıf Hocalara Geldik
Embriyonik gelişme yumurta ile spermin birleşip zigotu oluşturmasıyla başlar. Döllenme sonucu oluşan zigot, tek bir hücreyken büyüme ve gelişme sonunda milyarlarca hücreden oluşan dokuya ve organa sahip karmaşık bir organizmaya dönüşür. Bu süreç hücre bölünmeleri sayesinde gerçekleşir. Bu aşamadan sonra embriyo büyüme ve gelişmeye başlar. Büyüme, mitozla hücre sayısındaki artıştır. Gelişme, dokuların ve organların yapılarındaki değişiklikler sonucu biyolojik fonksiyonlarındaki ilerleme ve olgunlaşmadır. Embriyonik gelişim, art arda gerçekleşen bir dizi hücre bölünmesiyle başlar. Zigotun hücre bölünmelerine segmantasyon denir. Segmentasyon sonucu oluşan hücrelerden her birine blastomer adı verilir. Nadiren bölünen iki hücre birbirinden ayrılıp tek yumurta ikizlerini (monozigotik ikizleri) oluşturur. Segmentasyon sırasında mitoz hızla gerçekleşir ancak sitoplazma miktarı aynıdır. Embriyoyu oluşturan hücreler küçülür. Segmentasyon sırasında oluşan hücrelerin dut şeklinde bir araya gelerek oluşturduğu yapıya morula denir.
Döllenmeden 6-7 gün sonra embriyo, yaklaşık 100 hücreden oluşmuş blastosist adı verilen içi sıvı dolu bir yapı olarak rahme ulaşır. Blastosist embriyonun blastula aşamasıdır. Embriyoda ikinci gelişim aşaması gastrulasyondur. Gastrulasyon döllenmeden yaklaşık 9 gün sonra başlar. Gastrulasyonda üç tabakalı embriyo oluşur. Bu embriyonik tabakalar farklılaşarak özgül organ sistemlerini oluşturur. Gelişmekte olan embriyoda doku ve organlar hücre şekillerinin değişimine, hücre göçüne ve programlanmış hücre ölümüne bağlı olarak şekillenir (Görsel 1.7.13). Segmentasyonla oluşan embriyo rahim duvarına tutunur. 4-5 hafta sonra plasenta oluşana kadar embriyo endometriyumdaki kılcallardan beslenir. Plasenta embriyoya besin ve oksijen sağlar, embriyonun atıklarını da uzaklaştırır. Blastosistte yer alan hücreler vücuttaki her tip hücreye dönüşebilecek kök hücrelerdir.
İnsanın embriyonal gelişimi üçer aylık dönemlere ayrılır. Embriyoda en hızlı değişim ilk 3 aylık sürede gerçekleşir. 9 hafta sonra tüm organlar gelişmeye başlar ve embriyo fetüs adını alır. Amniyon embriyoyu kuşatan sıvıyla dolu kesedir. Göbek kordonu plasenta ile embriyo arasında bağlantı kurar. Plasenta, embriyoya besin ve oksijen sağlamanın yanı sıra bebeğin bağışıklık sisteminde etkili antikorların anneden bebeğe geçişini sağlar. Döllenmeden sonra embriyonun beyni ve omuriliği şekillenmeye başlar. Döllenmeden 9 hafta sonra fetüsün organları, kasları ve kaburgaları belirginleşmeye başlar. Kol ve bacak çıkıntılarında el, ayak ve parmaklar oluşur. Böylece fetüs ilk üç aylık gelişim dönemini tamamlar. İlk 3 ayın sonunda fetüs farklılaşmasını tamamlamamıştır, fetüs yaklaşık 5 cm boyundadır (Görsel 1.7.15).
İkinci üç aylık dönemde fetüsün kaşları, kirpikleri oluşur. Kemikler ve dişler oluşmaya başlar. Fetüs büyüme ve gelişimini sürdürür. Yaklaşık 30 cm boya ulaşır. Bu dönemde gebeliği sürdüren hormon olan progesteron plasenta tarafından salgılanmaya başlar (Görsel 1.7.16).