İLK UYGARLIKLAR
Uygarlık – Medeniyet
Bir ülke veya toplumun maddi ve manevi varlıklarının, düşünce sanat, bilim, teknoloji ürünlerinin tamamını ifade eder.
Uygar kelimesi, yerleşik hayata geçen Türk kavimi olan Uygurlar’dan gelmektedir.
Medeniyet ve uygarlık kavramları genellikle aynı anlamda kullanılmaktadır; fakat uygarlığın daha geniş bir anlamı vardır.
Medeniyet: Belirli bir insan topluluğunun belirli bir coğrafya üzerinde ve belirli bir zaman içinde ortaya koydukları değerlerdir.
Uygarlık: Binlerce yıl devam eden gelişmeler sonunda insan aklının, bilim ve teknolojinin katkısıyla olan evrenselliği ifade eder.
Uygarlığın doğuşuna ve gelişimine bir çok medeniyet katkıda bulunmuştur;
Çin, Uygur ve Orta Asya Türkleri, Hindistan, Mezopotamya, İnka, Aztek Medeniyetleri, Eski Mısır Medeniyetleri, Ege kıyılarındaki Antik Çağ sitelerinden Roma, Batı Avrupa’da Aydınlatma Çağını yaratan, Sanayi İnkılabını gerçekleştiren milletler Amerika ve Uzak Doğu’daki Japonlar ve tarih boyunca birçok ülke ve ulus uygarlıkların gelişmesine katkıda bulunmuşlardır.
İnsanlığın ilk yıllarından günümüze kadar geçen süre içinde yeryüzünde birçok medeniyet kurulmuştur.
Bu medeniyetler coğrafi koşulların etkisiyle ırk, din, dil, yaşam tarzı vb. bakımından farklılık göstermiştir. Bu medeniyetlerin izlerini dünyanın çeşitli bölgelerinde görmek mümkündür.
Son buzul döneminde dünya üzerinde dağınık halde ve seyrek nüfuslu olan insan grupları buzulların erimesinden sonra iklimin ılımanlaşmasıyla bu gruplar topluluklar haline gelmeye başlamıştır.
İklimin ılımanlaşması (sıcaklıkların artması) sonucu kuraklık artmıştır. Bu insanların su kaynakları ve verimli tarım alanlarının etrafında toplu halde yaşamasını zorunlu kılmıştır.
Bu medeniyetlerin bir kısmı kuruldukları bölgenin ismiyle anılır.
1) Mezopotamya Medeniyeti
- Fırat ve Dicle Nehirleri arasında kalan bölgedir.
- Mezopotomya medeniyetlerin beşiğidir.
- Verimli tarım toprakları ve uygun iklim şartları nedeniyle tarihte yoğun göçlere sahne olmuştur.
- Mezopotamya, birçok farklı kültür ve halkın karıştığı bir bölgedir.
- Bilinen okuryazar topluluklara ev sahipliği yapmıştır.
- Fırat ve Dicle nehirleri varlığını korumuştur.
- Tarıma uygun olmayan alanları tarıma kazandırmışlardır.
- Sulama kanalları yapılmış,
- Bataklıklar drene edilmiş,
- Alüvyal yataklar düzeltilmiş,
- Tarımdan sonra köyler gelişerek kent haline gelmiştir.
Mezopotomya bölgesi dünyanın en tanınmış ve köklü medeniyetlerinden bir kaçına ev sahipliği yapmıştır;
- Sümerler
- Asurlular
- Akadlar
- Babiller
- Persler
- Elamlılar
2) Mısır Medeniyeti
- Kuzey Afrika’da Nil Nehri ve etrafında kurulmuştur.
- Etrafının çöllerle çevrili olması diğer medeniyetlerle etkileşimini azaltmıştır.
- Kendine özgü bir kültürü vardır.
- Mısırlıların medeniyete geçmesinde Neolitik yerleşmelerin varlığı Nil Nehri ve Mezopotomya uygarlıkları etkili olmuştur.
- Mısır’ın da Nil gibi büyük bir nehre sahip olması uygarlığa geçmesini kolaylaştırmıştır.
- Mısır’ın uygun iklim koşulları yılda birden fazla ürün almasını sağlamıştır.
- Nil Nehri çevresinde yaşayanlar düzenli taşkınlardan sonra bozulan tarlalarının sınırlarının yeniden tespit etmek için matematikten yararlanmışlardır.
- Nil üzerinde nehir taşımacılığı gelişmiştir. Bu sayede ticari ilişkiler rahatça yapılmış ve vergiler kolayca toplanmıştır. Bu durum uygarlığın hızla gelişmesini sağlamıştır.
3) İnka Medeniyeti
- Dünyanın Yeni Yedi harikasından Machu Pichu antik kenti İnkalılar tarafından yapılmıştır.
- İnkalar şehirlerini ve kalelerini dini inançları nedeniyle korumak ve savunabilmek için And Dağlarının yüksek kesimlerine inşa etmişlerdir.
- İnkalar 11.yy. ve 16.yy. arasında yaşamış ve büyük bir imparatorluk kurmuşlardır.
- Büyük Okyanus kıyısına paralel uzanan And Dağları üzerinde yaşamışlardır.
- Coğrafi konumları nedeniyle güneşin hareketlerini izlemişler ve güneş saatini icat etmişlerdir.
- İnkalar mimarilerini üç temel unsura göre yapmıştır; hassaslık, kullanışlılık ve sadelik
- Patates tarımını ilk yapan uygarlıktır.
4) Maya Medeniyeti
- Meksika’da yer alan Yukatan Yarımadası’nda bir uygarlıktır.
- Bir tarafı çöl diğer tarafı yağmur ormanları, bir tarafında dağlarla çevrili bir bölgede kurulmuştur.
- Tarım amaçlı yağmur ormanlarını tahrip etmişler ve bunun sonucunda erozyona neden olmuşlardır.
- Bitki ve hayvan çeşitliliği bakımından zengin bir bölgede yaşamışlardır.
- Evlerin yapımında kireç taşı kullanmışlardır.
- Piramit ve tapınaklar inşa etmişlerdir.
5) Aztek Medeniyeti
- Meksika’nın orta ve güney kesimlerini içine alan bir bölgede kurulmuştur.
- Tarım en önemli geçim kaynağıdır.
- Ticaretlede uğraşmışlardır.
- Gelişmiş bir şehir sistemi kurmuşlardır.
6) Akdeniz Uygarlıkları
- Akdeniz kıyıları boyunca kurulmuş çeşitli kültürlerden oluşur.
- Bu uygarlıklardan en önemlileri; Girit, Miken,Yunan, Lidya ve Fenikelilerdir.
- Tarıma çok fazla elverişli olmadığı için denizcilikte ilerlemişlerdir.
- Gemi yapımı, balıkçılık ve deniz ticareti önemli geçim kaynaklarıdır.
7) Hint Medeniyeti
- Hint Yarımadasında kurulmuştur.
- Hint Yarımadasındaki uygun iklim koşulları ile Ganj ve İndus Nehirlerinin suladığı verimli ovalar medeniyetin kurulmasına olanak sağlamıştır.
- Bilimin geliştiği bir medeniyettir.
8) Çin Uygarlığı
- Asya’nın doğusunda Sarı Irmak ve Gök Irmak (Mavi Irmak çevresinde verimli tarım alanlarında kurulan bir medeniyettir.
- Tarım ve ticaretle gelişmişlerdir.
- Medeniyete; barut, porselen, matbaa, baskı tekniği, kağıt, pusula ve şeker gibi buluşları katmıştır.
- İpek böceğinden ipek üretmişler ve tarihte ipek yolu olarak bilinen yolunun açılmasını sağlamışlardır.
