Tozlar
Tozlar hava kirletici içerisinde en önemli yere sahiptir. Tozlar atmosferde standart şartlarda katı ya da sıvı olarak bulunan su dışındaki maddelere denir. Tozların başlıca kaynakları, araçlar, metal endüstrisi ve çimento fabrikalarıdır. Hava kirliliğinin bir bölümünü oluşturan metaller arasında atmosferde yaygın olarak bulunanlara kurşun, kadmiyum, civa ve asbest minerali örnek olarak verilebilir.
Kükürt dioksit (SO2)
Yanıcı olmayan, renksiz bir gaz olan kükürt oksitler en çok bilenen hava kirleticilerindendir. SO2 gazı boğucu, kokulu ve öksürtücü etkisi olan bir gazdır. S02 gazı havadaki su damlacıklarıyla yükseltgenir.
Kükürt trioksit (SO3) renksiz bir gazdır. Su molekülleriyle birleşerek sülfürik asite (H₂SO₄) dönüşür. H2SO4 havadaki su tanecikleriyle asidik özellik gösterir.
Azot Oksitler
Kaynakları egzoz gazları, fozil yakıtlar, elektrik santralleri ve organik maddelerdir. Atmosferdeki en önemli azotoksit bileşikleri NO (azotmonoksit), NO2 (azotdioksit) ve N2O (diazotmonoksit) dir. NO2 gazı havadaki su tanecekleri ile tepkimeye girerek asit özellikli HNO3 (nitrik asit) ü oluşturur.
Karbondioksit (CO2)
Havada çok az bulunmasına karşı CO2 gazı yaşamsal önemi olan bir gazdır. Motorlu taşıtlar, ısınma araçları, karbon bileşiklerinin yakılması sonucu kentlerde CO2 oranı gittikçe artmaktadır. Bitkilerin çoğu güneş ışığı altında CO2 alıp O2 verirler. Yeşil alanlarda CO2 oranında azalma, O2 oranında artma görülür. CO2 gazı zehirli olmadığından kirletici olarak sayılmaz, ancak
çevreye zararı büyüktür.
Sera Etkisi
Aşırı artan karbondioksit, atmosferin üst tabakasında biriken ısının, atmosfer dışına çıkmasını engeller. Böylece yeryüzü giderek ısınır. Bu da buzulların eriyerek denizlerin yükselmesine, kıyıların sularla kaplanmasına neden olur. CO2 ve ısıyı tutan diğer gazların miktarındaki artış, atmosferin ısısının yükselmesine neden olmaktadır. Bu duruma küresel ısınma denir.
Sera Etkisinin Zararları
- Buzulların erimesi
- Okyanusların su seviyelerinin yükselmesi
- Kıyı kesimlerinde toprak kaybının artması
- Kasırgaların, sellerin ve taşkınların artması
- Kuraklaşma ve çölleşmeler görülmesi
- Hayvanların göç dönemlerinin değişmesi
- Mevsim özelliklerinin değişmesi
- Ani meteorolojik olayların gerçekleşmesi
Ozon Azalımı
Atmosferin, alt katmanlarında yıldırım çakması sonucu oluşan elektrik akımının, oksijeni parçalaması sonucu oluşan ozon renksiz bir gazdır. Ozon havanın temizlenmesinde çok önemli bir rol oynamakla birlikte gelişmiş ülkelerde gıda, tekstil, sağlık sektörlerinde de kullanılmaktadır. Ozonun çevreye verdiği tek zarar her türlü canlı organizma ile tepkimeyle girebilmesidir.
Ozon tabakası yer yüzünden 10 – 15 km yüksekte bulunan bir tabakadır ve güneşten gelen zararlı ultraviyole (U.V) gibi ışınları tutar. Ozon tabakasının bu işlevi hayati açıdan önemlidir. Freon, kloroflorokarbonlar (CFC), tarımda kullanılan böcek ilaçları gibi kimyasallar ozon tabakasına zarar vererek incelmesine neden olmaktadır. Buda canlılar açısından oldukça tehlikeli bir durumdur.
Ozon Tabakasının İncelmesinin Sonuçları
- Deri kanserlerinin artar
- Güneş yanıkları atar
- Bağışıklık sistemi zayıflar
- Gözler zarar görür.
