NÜKLEİK ASİTLERİN KEŞFİ VE ÖNEMİ
Nükleik Asitlerin Keşfi ve Önemi video 12. sınıf Hocalara Geldik
Dna ve Rna video 12. sınıf Selin Hoca
Dna Replikasyonu 12. sınıf Hocalara Geldik
GENETİK ŞİFRE VE PROTEİN SENTEZİ
Genetik Şifre ve Protein Sentezi 1 video 12. sınıf selin Hoca
Genetik Şifre ve Protein Sentezi 2 video 12. sınıf selin Hoca
Genetik Mühendisliği ve Biyoteknoloji video 12. sınıf Selin Hoca
İnsanoğlu varoluşundan günümüze kadar gelen süreçte ebeveynleriyle (ana-baba) ortak ve farklı özellikleri olduğunu gözlemlemiştir. Sizin de çevrenizde birileri mutlaka “Saçların aynı babana benziyor.” “Gözlerin halana benziyor.” “Yüz yapın dayına benziyor.” demiştir. Dış görünüşümüzün tıpatıp ebeveynlerimize benzememesi de hep aklımızı kurcalamıştır (Görsel 1.1). Bu düşünceler, kalıtsal özelliklerimizin nasıl aktarıldığı sorusunu aklımıza getirir. Ailenizde, okulunuzda ve mahallenizde yaşayan insanların dış görünüşlerinin benzer ya da birbirinden farklı olmasının nedeni nedir? Hiç düşündünüz mü?
Genetik özelliklerin kuşaktan kuşağa aktarılmasını sağlayan organik moleküller nükleik asitlerdir. Bilim insanlarının hangi çalışmaları, son derece önemli olan bu moleküllerin keşif sürecinde kilit rollere sahiptir?
NÜKLEİK ASİTLERİN ÇEŞİTLERİ VE GÖREVLERİ
Canlılarda gerçekleşen tüm metabolik olayları denetleyen, genetik özelliklerin kuşaktan kuşağa aktarılmasını sağlayan ve canlıları birbirinden farklı kılan organik moleküllere nükleik asitler denir. Çift zincirli ve sarmal yapıda olan, kalıtımda görev alan nükleik asit çeşidine DNA (deoksiribonükleikasit) adı verilir (Görsel 1.7). Tek zincirli olan ve protein sentezinde görev alan nükleik asit çeşidine de RNA (ribonükleikasit) adı verilir. Nükleik asitler; C, H, O, N ve P atomlarından oluşan karmaşık yapılı büyük organik moleküllerdir. Nükleik asitler, birbirine fosfodiester bağları ile bağlanmış, dehidrasyon sentezi ile oluşan nükleotit zincirlerinin oluşturduğu polimerlerdir. Bu polimerler, tüm canlılarda hem genetik özelliklerin aktarımını hem de protein sentezi gibi karmaşık olayların yönetimini sağlar. Bu nedenle nükleik asitlere yönetici moleküller de denir. Yönetici moleküller, tüm canlılarda ve virüslerde bulunur. Tek hücrelilerin ve çok hücreli organizmaların metabolik faaliyetleri, DNA’daki genler ile kontrol edilir ve yönetilir. Genel anlamda temel bilgileri taşıyan molekül DNA iken bazı virüslerde genel bilgileri taşıma rolünü RNA üstlenir. DNA, hücrenin temel mimarisini oluşturan ve metabolik faaliyetlerin gerçekleşmesini sağlayan proteinleri doğrudan üretmez. DNA molekülü, boyutları nedeniyle hücre çekirdeğinin dışına çıkamaz. Bu nedenle DNA proteinlerin üretimini RNA adı verilen mesaj taşıyıcıyı moleküller aracılığıyla kontrol eder. RNA, protein sentezlemek için sitoplazmadaki ribozomlar ve bazı yardımcı moleküllerle birleşir. Böylece DNA’daki genetik bilgi önce RNA’ya aktarılır. Daha sonra da protein sentezlenir. Her hücre bölünmesinde DNA, kendini eşleyerek bir kopyasını oluşturur. Böylece bir nesildeki genetik bilgi, bir sonraki nesle aktarılır.
DNA
Watson ve Crick’in DNA modeline göre DNA molekülü, ip şeklinde bir merdivene benzetilebilir. Basamakları, organik bazlar oluşturur. Merdivenin yan tarafındaki ipler ise şeker ve fosfattan oluşmuştur. Merdivenin bir ucunun tutulup diğer ucunun döndürülmesi sonucu DNA çift sarmalı oluşur. DNA molekülü, sağa dönüşlü olarak sarmal yapar. DNA molekülünde bilginin esas olarak depolandığı yerler, merdivenin basamaklarıdır (Görsel 1.8). DNA, çift iplikli ve sarmal yapılıdır. Sarmalı oluşturan zincirler birbirinin tamamlayıcısıdır. DNA, nükleotit adı verilen yapı birimlerinden oluşur (Görsel 1.9). DNA sarmal zincirlerini oluşturan nükleotitlerde üç kısım bulunur. Bunlar; azotlu organik bir baz, beş karbonlu bir şeker (pentoz) ve bir fosfat grubudur. DNA’yı oluşturan nükleotitlerde bulunan azotlu organik bazlar; adenin (A), guanin (G), sitozin (C) ve timin (T) dir. Adenin ve guanin, çift halkalı pürin bazları grubunda yer alır. Sitozin ve timin ise tek halkalı pirimidin bazları grubundandır (Görsel 1.10).
