Canlıların Çeşitliliği ve Sınıflandırılması
CANLILARIN SINIFLANDIRILMASININ ÖNEMİ
Dünya üzerinde yaşayan pek çok canlı türü tanımlanmış olmasına rağmen keşfedilmemiş birkaç milyon canlı türü daha olduğunu düşünülmektedir.
Sınıflandırmanın amacı büyük bir biyoçeşitliliğe sahip canlıları belirli bir düzen içinde tanımlayarak daha kolay incelenmelerini sağlamaktır.
Canlıların sınıflandırma yapılmadan incelenmesi durumunda, canlılar hakkında yeterli ve düzenli bilgiye sahip olmama, birçok canlı ile ilgili bilginin, örneğin zehirli bir bitki, yırtıcı bir hayvan ya da hastalık yapan bir mantar gibi, gelecek kuşaklara aktarılması söz konusu olmayabilir.
Sınıflandırma ile canlıların birbiri ile ortak ve farklı özellikleri belirleneceğinden sınıflandırma yapılmadığı takdirde canlı türleri arasında akrabalık derecesi bilinemezdi.
Dünya’nın varoluşundan günümüze kadar birçok canlı türünün nesli tükenmiştir. Doğal afetler, yerküredeki jeolojik değişimler, küresel iklim değişiklikleri bu durumun doğal nedenleridir. Bunun yanında plansız şehirleşme, sanayi faaliyetleri ve kontrolsüz avlanma gibi hâlen devam eden insan kaynaklı olaylar canlıların neslinin tükenmesine neden olarak biyolojik çeşitliliği olumsuz etkilemektedir.
CANLILARIN SINIFLANDIRILMASINDA KULLANILAN ÖLÇÜT VE YAKLAŞIMLAR
1. Yapay (Ampirik, Suni) Sınıflandırma
Aristo döneminde yapılmıştır.
Canlıların,
- morfolojik (dış yapı),
- yaşama ortamı,
- analog organ benzerlikleri
dikkate alınarak yapılan sınıflandırmadır.
Analog Organ: Farklı hücre gruplarından farklılaşarak oluşan, kökenleri (orijin) farklı görevleri aynı olan organlardır.
- Örnek: Sinek kanadı ve yarasa kanadı
Homolog Organ: Aynı hücre gruplarından farklılaşan kökenleri (orijin) aynı olan, aynı veya farklı görevleri yerine getiren organlardır.
- Örnek: Balina yüzgeci, kuş kanadı, insan kolu
2. Doğal (Filogenetik) Sınıflandırma
Canlıların bilimsel sınıflandırılma yöntemidir.
Doğal sınıflandırmada canlıların,
- köken (orijin) benzerlikleri,
- akrabalık dereceleri,
- homolog yapı ortaklıkları,
- embriyonik gelişim benzerlikleri,
- anatomik (iç yapı) ve fizyolojik benzerlikleri
dikkate alınır.
CANLILARIN SINIFLANDIRILMASINDA KULLANILAN KATEGORİLER VE ARASINDAKİ İLİŞKİ
Canlıların sınıflandırılmasında hiyerarşik bir düzen içerisinde farklı basamaklar oluşturan Linneaus geliştirdiği yöntemde iki temel basamak kullanır.
1. Canlıları gittikçe daha fazla türü kapsayan hiyerarşik gruplar hâlinde sınıflandırır.
Ortak atadan gelen, yapı ve görev bakımından benzer özelliklere sahip, kendi aralarında çiftleşebilen ve çiftleştiklerinde kısır olmayan (verimli) yavrular oluşturan bireyler topluluğuna tür denir.
Not: At ve eşeğin çiftleşmesinden oluşan katır, kısır bir canlı olduğundan bir tür değildir.
Sınıflandırma basamakları basitten karmaşığa, Tür – Cins – Familya (Aile) -Takım – Sınıf – Şube – Alem şeklinde sıralanır.
Türden âleme doğru gidildikçe,
- Birey sayısı artar.
- Ortak protein ve gen sayısı azalır.
- Biyolojik çeşitlilik artar.
- Ortak özellikler azalır.
2. İkili adlandırma (Binomial Nomenklatür) yöntemi ile her canlı türüne iki Latince sözcükten oluşan isim vermiştir.
Cins adı ve tanımlayıcı adın her ikisi birlikte canlının tür adını oluşturur.
