1. Özel İsim
Tek bir kişiyi, belli bir düşünceyi, varlığı ya da nesneyi gösteren sözcüklere “özel ad” adı verilir.
Özel isimler, eşi ve tam bir benzeri bulunmayan varlıkları karşılar.
- İnsan isimleri ve soyadları
Necip Fazıl Kısakürek, Yaşar Kemal - Dil, ulus, yurt, devlet isimleri
Türkçe, Türkiye, İspanyol. - Hayvanlara verilen isimler
Tekir, Pamuk, Minnoş - Unvan (şan) isimleri
Uzun Hasan,İnce Memed - “Gazete, dergi, kitap isimleri
Varlık, Hürriyet, Suç ve Ceza - Kurum, kuruluş, dernek isimleri
Türk Dil Kurumu - İl, ilçe, köy, mahalle vb simleri
Elazığ, Üsküdar, Van - Gezegen ve yıldız isimleri
venüs, Jüpiter, Güneş - Dağ, ova, göl vb. isimleri
Ağrı Dağı, Çukurova… - Din, mezhep, tarikat isimleri
İslamiyet, Hanefilik
“Ay, Dünya, Güneş” isimleri coğrafyayla ilgili yani terim anlamında kullanılırsa özel isim; günlük hayatla ilgili kullanılırsa tür ismi olur.
– Dünya, Güneş’in yörüngesinden sapmaz. (Özel isim)
– Çocuklar, güneşe aldırmadan uçurtma uçurdular. (Iür ismi)
2. Tür (Cins) isimleri
Aynı türden varlıkların tümünü anlatan, bir türün herhangi bir ögesini gösteren ya da bir soyutlamayı belirten sözcüklere “tür ismi” denir.
Tür isimleri, bir genelleme içerir.
Özel isimlerin dışındaki isimler tür ismidir.
Tür isimleri, doğadaki çeşitli varlıkları, nesneleri, soyut kavramları belirtir.
Başlıca tür isimleri şunlardır:
- Akrabalık isimleri
Teyze, hala, dayı, baba - Organ isimleri
El, ayak, ağız, göz - Hayvan ve bitki isimleri
Köpek, kedi, ağaç, çiçek - Araç isimleri
Masa, Çekiç, balta, kelem - Eşya isimleri
Televizyon, radyo, dolap.
Tür ismi, tek bir varlığı karşıladığı gibi türünün bütün bireylerini kapsayacak şekilde de kullanılabilir, yani tür isimleri “genel anlam” taşıyabilir.
– Gül, sevginin sembolüdür.
– Şiir, duyguların termanıdır.
– Hikaye, yeni yaşamlar sunar.
Tür isimleri, özel isim olarak da kullanılabilir, bu sebeple özel isimlerin tür isimlerinden geldiği ileri sürülür. Özel isim olarak kullanılan tür isimleri artık ”özel isim” olur. Yıldız, Sevgi, Saadet, Toprak, Kaya, Gündüz, Emel…
