- Orhun ve Selenga bölgesinde yaşayan Uygurlar, Karluk ve Basmil boyları ile birlikte II. Kök Türk Devleti’ne son vermiştir. 744 yılında Kutluk Bilge Kül Kağan, merkezi Ordu – Balık (Karabalgasun) olan bağımsız Uygur Devleti’ni kurmuştur .
- Bilge Kül Kağan 747’de ölünce yerine oğlu Moyen Çur geçti. Moyen Çur Dönemi’nde Türgişler ve Kırgızlar hakimiyet altına alınarak devletin sınırları batıda Siri Derya (Seyhun) Nehri boylarına kadar ulaştırılmıştır. Moyen Çur’dan sonra yerine geçen oğlu Bögü Kağan da Çin ile ilişkileri sürdürmüş ve Çin’in etkisiyle “Maniheizm” inancını kabul etmiştir. “Maniheizm” devletin resmi dini haline getirilmiş, bu dine ait tapınaklar yapılmıştır.
Not: Uygurları hareketsizliğe, et yememeye, savaş yapmamaya teşvik eden Maniheizm onların savaşçı özelliklerinin zayıflamasına neden olmuştur. Buna karşılık Uygurların bilim, sanat ve edebiyattaki ilerlemelerine katkı sağlamıştır.
- Baga Tarkan ve sonraki dönemlerde ortaya çıkan açlık, kıtlık, salgın hastalıklar, Çin entrikaları ve iç karışıklıklar devleti iyice zayıflatmıştır. 840 yılında Kırgızların Ordubalık şehrini almaları üzerine Uygur Devleti yıkılmıştır.
Uygur Devleti’nin yıkılmasından sonra,
- Çin’in kuzeyindeki Kansu bölgesine yerleşen Uygurlar, Kansu Uygur Devleti‘ni (Sarı Uygurlar) kurmuşlardır. Siyasi alanda çok başarılı olamayan Kansu Uygurları, Budizm’i benimsemişler ve ticari alanda başarı göstermişlerdir. 1226 yılında Moğollar tarafından yıkılmışlardır. Sarı Uygurlar günümüzde Kuzeybatı Çin’de yaşamaya devam etmektedir.
- Uygurların bir kısmı İç Asya’ya göç ederek Beşbalık, Turfan ve Tanrı dağları çevresine yerleşmişler, burada Doğu Türkistan (Turfan) Uygur Devleti‘ni kurmuşlardır. Bu devlet Orta Asya’nın ticaret yolları üzerinde olduğu için ekonomik olarak zenginleşmiştir. Kültür ve sanat alanında da gelişen Turfan Uygurları, Moğolları birçok alanda etkilemiştir. Günümüzde Çin’e bağlı Doğu Türkistan Uygur Özerk Bölgesi‘nde yaşamaktadırlar.
çok beğendim