TÜRKİYE’DE GÖÇLERİN NEDENLERİ, SONUÇLARI VE MEKANSAL ETKİLERİ
İnsanlar doğup büyüdükleri yerleri çeşitli nedenlerden dolayı geçici veya sürekli olarak başka bir yerde kalmak amacıyla terk ederler. Bu olaylar göç kavramı içinde değerlendirilir. Yapılan bu göç hareketi yaşanan ülke içinde ise iç göç, ülke dışında ise dış göç olarak tanımlanır. İç veya dış göçlerin bir dizi nedeni vardır. Bu nedenlerin başında daha iyi koşullarda yaşama düşüncesi gelir. Göçler genel olarak zorunlu ve gönüllü göçler şeklinde de sınıflandırılabilir. Buna göre, yapılan araştırmalar göçlerin en önemli sebebinin ekonomik nedenler olduğunu göstermektedir. Ancak sosyal, siyasal nedenler, doğal afetler, kültürel ve dini nedenlerin etkisini de dikkate almak gerekir.
Net Göç Nedir?
Bir yerin dışardan aldığı göç ile dışarıya verdiği göç arasındaki farka net göç adı verilir. Örneğin bir yer, yıl içinde 100 kişi göç almış 80 kişi göç vermişse gelen net göç 20 kişidir. Net göç artı veya eksi yönde olabilir.
Türkiye’de İç Göçler; Nedenleri ve Sonuçları
Türkiye’de göçlerin nedenleri nelerdir?
- Kırsal bölgelerdeki hızlı nüfus artışı ve geçim kaynaklarının yetersiz olması,
- Özellikle 1950 yılı sonrasında tarımda görülen modernleşme ve makineleşme,
- Tarım topraklarının artan nüfusa bağlı olarak miras yoluyla bölünmesi,
- Erozyon sonucunda bir kısım tarım toprağının verimsizleşmesi,
- Deprem, sel, heyelan, kuraklık gibi doğal afetler,
- Kentlerde eğitim ve sağlık imkânlarının daha fazla olması,
- Kentlerde sanayi, ticaret ve iş imkânlarının daha fazla olması,
- Kentlerin yaşamı, sosyal ve kültürel imkânlarının daha fazla olması
Türkiye’de Mevsimlik İç Göçler
Türkiye’de iç göçlerin büyük kısmı kalıcı göçler şeklinde olsa da mevsimden mevsime geçici göç olgusu bazı bölge ve yörelerimizde farklı nedenlerden dolayı görülmektedir. Bu göçlerin en önemlilerinden biri mevsimlik işçi göçlerdir. Özellikle Güneydoğu Anadolu ve Doğu Anadolu’nun kırsal kesiminden pamuk hasadı için Çukurova’ya; çay ve fındık için Doğu Karadeniz kıyılarına; zeytin için Balıkesir ve Çanakkale’ye; tütün için İzmir, Manisa, Aydın ve Denizli illerine; turunçgiller için Antalya, Mersin ve Hatay illerine mevsimlik göçler olmaktadır.
Ülkenin özellikle doğu ve güneydoğusunda kış mevsiminde büyük kentlerde inşaat sektörünün canlı olmasından dolayı çalışmak için giden gurbetçiler de fazladır. Yine turizm sezonu açıldıktan sonra özellikle Ege ve Akdeniz sahil kentlerine hediyelik eşya satmak, otel ve motellerde çalışmak için göç hareketi yaşanır. Eğitim amaçlı göçler de mevsimlik göçlerin bir kısmını oluşturur.
Geçici göçlerin önemli bir türü de yayla göçleridir. Özellikle Karadeniz, Akdeniz ve Doğu Anadolu bölgelerinde ilkbahar sonlarına doğru köylerinden genellikle bağlı bulundukları illerin dağlık alanlarına, yüksek çayırlık alanlara, orman içlerine veya kenarlarına doğru yoğun bir göç hareketi yaşanır. Bu mevsimlik göçlerin amaçları arasında hayvanlarına taze ot sağlamak, hayvansal ürünler elde etmek, yaz sıcaklıklarından korunmak ve dinlenmek yer almaktadır.
Dış Göçler
- İç göçlerde olduğu gibi Türkiye’de dış göçlerin en önemli sebebi ekonomik nedenlerdir. Bunun dışında ülkeler arasındaki antlaşmalar, savaşlar, siyasal baskılar – zulümler, doğal afetler etkili olmuş ve olmaktadır.
- 1960 yılından itibaren başta Almanya olmak üzere Fransa, Hollanda, Avusturya gibi Avrupa ülkelerine işçi göçleri yaşanmıştır.
- 1974 Kıbrıs Barış Harekâtı sonrasında Kıbrıs’a göç edenler
- 1980’li yıllarda Suudi Arabistan ve Libya’ya işçi göçleri yaşanmıştır.
- S.S.C.B (Rusya’nın) dağılmasıyla 1991 yılından sonra Türk Cumhuriyetlerinden Türkiye’ye göçler olduğu gibi ülkemizden birçok iş alanında yatırım ve ticaret için göç edenler oldu.
- Türkiye’ye göç verenlerden önemli bir kısmı, seksenli yıllarda baskı ve zulümlerden dolayı Bulgaristan’daki soydaşlarımız, doksanlı yıllarda Yugoslavya’dan gelen Boşnaklardır.
- Iran – Irak Savaşı, Rusya -Afganistan Savaşı, I. ve II. Körfez savaşları sonrasında Türkiye çok sayıda göç almıştır. En büyük göç son yıllarda Suriye’den olmaktadır.
- 1923 yılından 2016 yılına kadar Türkiye dışardan 6 milyondan fazla göç almıştır.
Ülkemizden gelişmiş ülkelere (başta ABD, İngiltere, Fransa) doğru ciddi miktarda yetişmiş bilim insanı göç etmiştir. Beyin göçü olarak bildiğimiz bu göç ülkemiz için önemli kayıptır. Yurt dışına giden beyin – kalp cerrahları ile astrofizikçilerin başarılı çalışmaları ise övünç kaynağı olmaktadır. Türkiye; son yıllardaki tıp, mühendislik alanındaki gelişmeler ile bilimsel yatırımlar sayesinde Orta Doğu, Türk Dünyası ve Uzak Doğu ülkelerinden belli oranda beyin göçü almaktadır.
Türkiye’nin işçi göçlerinin zaman içinde hızla artmasında;
- Hızlı nüfus artışı ve geçim sıkıntısı,
- Kırsal alanda isteklerin çoğalması,
- Gelir dağılımındaki bozukluklar,
- İstihdam (işsizlik) sorunu,
- Kırlarda gelirin azlığı etkili olmuştur.
Avrupa’ya göçler 1960’lı yıllarda ve 1970’li yıllarda devam etti.
1980’li yıllarda başta Arabistan olmak üzere Libya’ya işçi göçleri oldu.
1990’lı yıllarda Türk Cumhuriyetlerine daha sonra Rusya’ya işçi göçleri olmuştur.
