SEVR BARIŞ ANTLAŞMASI (10 AĞUSTOS 1920)
Antlaşmanın Gecikme Nedenleri:
- Mondros Mütarekesi’nin bir barış antlaşması niteliğinde olması
- İtilaf Devletleri’nin, Paris Barış Konferansı’nda Osmanlı topraklarının paylaşımı hususunda bir anlaşmazlık yaşamaları
- Anadolu’da milli direnişin başlaması
– San Remo Konferansı ve Sevr Barış Antlaşması’nın Koşullarının Belirlenmesi İtilaf Devletleri, Paris Barış Konferansı’nda küstürülen ve gönlü alınmak istenen İtalya’yı memnun etmek için Türk tarafı ile yapılacak barış antlaşmasının koşullarının San Remo’da toplanacak olan bir konferansta belirleneceğini duyurdular.
– 18 – 26 Nisan 1920 tarihleri arasında yapılan San – Remo Konferansı’na; İngiltere, Fransa ve İtalya temsilcileri katıldı. Her devletin iki temsilci ile katıldığı San – Remo Konferansı’nda bir komisyon oluşturuldu. Bu komisyon 18 Ocak 1919 Paris Barış Konferansı’nın belirlediği esaslara göre bir antlaşma metni hazırladı. Daha sonra belirlenen barış koşullarının imzalanması için Türk temsilcileri Paris’e davet edildi.
Osmanlı Devleti’nin Sevr Barış Antlaşması’nı imzalaması:
İstanbul Hükümeti, Tevfik Paşa başkanlığında oluşturduğu bir heyeti, barış koşullarını imzalaması için Paris’e gönderdi. İstanbul Hükümeti heyeti 11 Mayıs 1920’de Paris’e ulaşarak barış koşullarını gösteren projeyi incelemeye başladı. Bu projenin benimsenmesiyle bağımsızlığın yok olacağını ve devletin ortadan kalkacağını fark eden Tevfik Paşa kendisine sunulan taslağı, “Antlaşma şartlarının bağımsız bir devlet anlayışı ile bağdaştırılması mümkün değildir.” diyerek imzalamadı ve Osmanlı Heyeti İstanbul’a geri döndü. İtilaf Devletleri Türk tarafına gözdağı vermek ve Türkleri barışa zorlamak için Yunan ordularını taarruza geçirdiler. 22 Haziran 1920’de harekete geçen Yunan orduları Anadolu’da Bursa – Uşak çizgisine, Avrupa yakasında Doğu Rumeli’yi işgal ederek İstanbul’a kadar ilerlediler. Bu gelişmeler üzerine 22 Temmuz 1920’de padişahın başkanlığında İstanbul’da toplanan “Saltanat Şurası” Korgeneral Rıza Paşa dışında oy birliğiyle taslağı kabul ettiğini bildirdi. Daha sonra Damat Ferit Hükümeti adına Hadi Paşa 10 Ağustos 1920’de Paris’in Sevr kasabasına giderek toplam 433 maddeden oluşan Sevr Barış Antlaşması’nı imzaladı.
Sevr Antlaşması’nın Maddeleri
1) Sınırlar:
- Hicaz, Ürdün, Filistin ve Irak (Musul dâhil) İngiltere’ye,
- Suriye, Lübnan, Mersin – Sivas – Mardin üçgeni, Adana (Çukurova), Hatay, Antep, Maraş ve Urfa, Fransa’ya,
- Güneybatı Anadolu ve İç Batı Anadolu İtalya’ya,
- Batı Anadolu, Doğu Trakya ve Ege Adaları Yunanlara verilecek
- Anadolu’nun küçük bir bölümü ve İstanbul Osmanlının elinde kalacak
2) Siyasi Hükümler:
- İstanbul, başkent olarak kalacak ancak Osmanlı Devleti barış şartlarına uymazsa İstanbul da Türklerden alınacaktı.
- Azınlık hakları genişletilecek
- Boğazlar savaş zamanında bile bütün gemilere açık olacak. Uluslararası bir Boğazlar Komisyonu kurulacak. Türk üyesi bulunmayacak olan bu komisyonun ayrı bir bütçesi ve ayrı bir bayrağı olacaktı.
- Doğu Anadolu’da ABD mandasında bir Ermeni ve Kürt Devleti kurulacak
- Hicaz bağımsız bir devlet olacak ve Osmanlı Devleti, Mısır üzerindeki haklarından vazgeçecek
3) Askeri Hükümler:
- Ordu 50.700’ü geçmeyecek
- Osmanlı ülkesinde mecburi askerlik kaldırılacaktı.
- Ordu sadece sınırları korumak ve iç güvenliği sağlamak için kullanılacak
- Donanma 13 gemiyi geçmeyecek
4) Mali Hükümler:
- Osmanlı bütçesi uluslararası bir komisyon tarafından hazırlanacak ve bu komisyonda bulunan Osmanlı temsilcisi sadece bir danışman olarak görev yapacak
- Kapitülasyonlar :
— Kapitülasyonlar genişletilerek bütün devletlere tanınacak ve en ağır şekilde devam edecek
— Osmanlı uyruğundaki herhangi bir kişi İtilaf Devletleri’nin vatandaşlığına geçebilecek ve vatandaşlık değiştirdiği tarihten itibaren,
— Her türlü kapitülasyondan yararlanabilecek
— Osmanlıya vergi vermeyecek
— Askerlik yapmayacak
— Osmanlı vatandaşlığına tekrar geçemeyecek
- Osmanlı gelirlerine el konulacak ve İtilaf Devletleri istedikleri yerlerde ekonomik nüfuz bölgesi kurabilecek
- Osmanlı Devleti savaş tazminatı ödeyecek Damat Ferit Paşa Hükümeti tarafından benimsenen bu antlaşma güçlü bir Osmanlı Devleti yerine sözde bağımsız ve zayıf bir manda ülkesi yönetimini öngörmekteydi.
Önemi ve Sonuçları
- Osmanlı Anayasası’na (Kanun-ı Esasi’ye) göre bir antlaşmanın hukuken geçerli olabilmesi için, Osmanlı Parlamentosu tarafından onaylanması gerekiyordu. Ancak Osmanlı Parlamentosu 16 Mart 1920’de işgal güçlerince dağıtılmış olduğundan, meclis bu antlaşmayı onaylayamamıştır. Bu nedenle Sevr Barış Antlaşması hukuken geçerli değildir.
- Sevr ölü bir antlaşmadır.
- TBMM, antlaşmayı hiçbir zaman tanımadığı gibi, onu imzalayan ve onaylayanları da vatan haini ilan etmiştir.
- TBMM Kurtuluş Savaşı’nı sonuçlandırarak İtilaf Devletleri ile Lozan Barış Antlaşması’nı imzalamıştır.
