Hayatın devamlılığı için enerji üretimi, protein sentezi, hücrelerin bölünmesi ve üreme, kalıtsal özelliklerin yeni bireylere aktarılması gibi çeşitli olaylar gereklidir. Bu hayatsal olayları, düzenleyen ve yöneten organik moleküllere nükleik asitler denir.
- Nükleik asitler diğer organik moleküller de olduğu gibi karbon, hidrojen ve oksijen atomları içerir. Bunlara ek olarak yapısında azot ve fosfor elementleri de vardır.
- Nükleik asitlerin yapı birimlerine nükleotit denir. Her nükleotit beş karbonlu bir şeker, bir organik baz ve bir fosfat grubundan oluşur. Her nükleotit yapısında bulunan baza göre isimlendirilir.
- Bir nükleotidin yapısında, azotlu organik baz ve pentoz şekerin oluşturduğu yapıya ise nükleozit denir.
Not: Nükleik asitler (yönetici moleküller); virüslerden yeşil bitkilere, bakterilerden insanlara kadar, bütün canlıların yapısında bulunur.
Nükleotitlerin yapısında bulunan beş karbonlu şekerler riboz ve deoksiribozdur. Bunlardan riboz RNA daki nükleotitlerin, deoksiriboz ise DNA daki nükleotitlerin yapısında yer alır. Deoksiribozda ribozdan farklı olarak bir oksijen atomu eksiktir.
Nükleik asitlerin yapısında bulunan azotlu organik bazlar, pirimidin bazları ve pürin bazları olarak iki gruba ayrılır.
- Pürin bazları: Çift halkalı olup, Adenin (A) ve Guanin (G) olmak üzere iki çeşidi vardır. Bunlar; hem DNA daki, hem de RNA daki nükleotitlerin yapısına katılır.
- Pirimidin bazları: Tek halkalı olup, Sitozin (S veya C), Timin (T) ve Urasil (U) olmak üzere üç çeşittir. Bunlardan; Sitozin hem DNA nın hem de RNA nın yapısına katılır. Urasil sadece RNA nın, Timin ise sadece DNA nın yapısında bulunur.
Hücrelerde deoksiribonükleik asit (DNA) ve ribonükleik asit (RNA) olmak üzere yapısal ve fonksiyonel yönden birbirinden farklı iki çeşit nükleik asit bulunur.
