MODERNİZMİ VE POSTMODERNİZMİ ESAS ALAN ESERLER
Modernizm
Modern sözcüğü, “eski” ile “yeni”yi ayırmak amacıyla kullanılmaktadır. Modern, modernizm veya modernlik eskiye göre “yeni” olmaktır.
Modernizm, 19. yüzyıl sanat akımlarına özellikle de realizme tepki olarak gelişmiştir.
Realizmde dış gerçeğin olduğu gibi kavranabileceği ortaya konur ancak modernizmde dış gerçeğin olduğu gibi kavranamayacağı savunulmuştur.
Modernizmin başlıca özellikleri şunlardır:
- Geleneksel yapı ve anlatım bırakılmıştır.
- Geleneksel olanı yeni olana uydurma ya da tabi kılma esastır.
- Bilinç akışı tekniği kullanılır.
- Diyaloglara ve “hikâye etme”ye pek yer verilmez.
- Olay, karakter, çevre yerine imge ve simgeler ön plana çıkarılır.
- Bireyin bunalımları, birey-toplum çatışması, bireysel yalnızlık, toplumdan kaçış temaları işlenmiştir.
- Anlatımda “şiirsel” ögeler ön plandadır.
- Alegorik (simgesel) anlatım benimsenmiştir.
- İnsanın karmaşık dünyası anlatılmaya çalışır.
- Çağrışımlara geniş yer verilmiştir.
- Anlatıcı, büyük ölçüde birey bilinciyle kendi “ben”ini öne çıkarır.
- Yaşamın çok boyutlu ve kavranması zor gerçeklerden oluştuğu savunulur.
- Topluma ait değerleri yansıtma amacı yoktur.
- Kişilerin psikolojik özellikleri ön plandadır.
- Modernizm, varlıkların göründüğü gibi olmadığını modern toplumun sıradanlıklarına isyanı ön plana çıkarır.
Postmodernizm
Postmodernizm, “modernizmden sonra gelen akım” anlamını taşır.
Modernizmden kopuşu ifade eder ve modernizmin sorgulanması gerektiğini ortaya koyar.
Postmodernizm, II. Dünya Savaşı’ndan sonra gelişir.
Postmodernizmin özelliklerini şöyle sıralayabiliriz:
- Eserlerde belirli bir bütünlük yoktur, bölümler arası bağlantılarda kopukluklar olur.
- Olaylar mantık silsilesi içinde gelişmez.
- Kahramanı olmayan roman ve hikâyeler yazılır.
- Çoğulculuk vardır, yani tek bir dünya içinde çeşitlilik söz konusudur.
- Karşıtlıklardan çokça yararlanılır.
- Parodi ve ironiye başvurulur.
- Postmodern yazar modern dünyayı belli ölçüde kabul eder ancak onunla alay eden bir tavır sergiler.
- Masalsı anlatımdan ve polisiye ögelerden yararlanır.
- Romanın varoluş süreci ortaya konularak “üstkurmaca” tekniği kullanılır.
- Başka eserlerden yararlanılarak “metinler arasılık““ tekniğine başvurulur.
- İmgesel anlatım benimsenir.
- Gerçeğin tek ve tartışılmaz açıklamasının olamayacağını savunurlar.
- Geleneksel sanata ve sanat anlayışlarına karşıdırlar.
- Gerçek olanla kurmaca olan bir arada verilir.
- Geleneksel dil ve anlatım tarzını kullanmazlar. Dili günlük kullanımının dışında kullanırlar.
Modernizm ve Postmodernizmin Temsilcileri
— Batı edebiyatındaki temsilcileri: James Joyce, Samuel Beckett, Marcel Proust, Henry James, Virginia Woolf, Robert Musil, Franz Kafka, Max Frisch, Alain Robbe Grillet, Umberto Eco, Octavio Paz, Albert Camus, İtalio Calvio…
— Türk edebiyatında benimseyenler: Sait Faik Abasıyanık, Orhan Pamuk, Bilge Karasu, İnci Aral, Haldun Taner, Ferit Edgü, Rasim Özdenören, Yusuf Atılgan, Nezihe Meriç, Vüs’at O. Bener, Attila İlhan, Oğuz Atay, Füruzan, Adalet Ağaoğlu, Hasan Ali Toptaş, İhsan Oktay Anar, Metin Kaçan, Nazlı Eray, Buket Uzuner… Rasim Özdenören, eserlerinde daha çok dinî duyarlılığı ön plana çıkarmış, İhsan Oktay Anar, Nazlı Eray, Buket Uzuner, Latife Tekin ise fantastik anlatımı benimsemişlerdir.
