Karaları meydana getiren ve okyanus altında da devam eden, birbirinden kırıklarla ayrılmış yer kabuğu parçalarına levha denir. Dünyada 12 tane büyük levha vardır.
Magmada sıcaklık ve basınca bağlı olarak oluşan konveksiyonel akıntılar vardır. Bu akıntılara bağlı olarak levhaların üzerindeki kıtalarla birlikte magmanın akıcı olan üst kısmı da hareket eder. Bu hareketler dünyanın şekillenmesinde etkili olur. Ortaya atılan bu teoriye Levha Tektoniği Teorisi denir.
Levha tektoniği teorisini ortaya atan ilk kişi Alfred Wegener’dir. Bu kurama göre eskiden dünya Pangea denilen tek kıtadan oluşuyordu. Levha hareketleri sonucunda bunlar birbirinden ayrılarak, günümüzdeki kıtaları oluşturmuşlardır. Levhalar kıtasal ve okyanusal kabuktan oluşmuş olup, levhalarla kıtaların dağılımı arasında ilişki yoktur. Levhalar, okyanus sırt sistemleri, faylar ve okyanus çukurları ile sınırlanır.
Levha hareketleri üç şekilde gerçekleşir:
1. Levhaların birbirinden uzaklaşması
Levhaların birbirinden uzaklaştığı yerlerde yer kabuğu üzerinde yarıklar oluşur. Mantodan gelen sıcak ve akıcı malzeme (magma) bu yarıklardan dışarı çıkar. Böylece yanardağlar oluşur.
Yarıklar genişledikçe okyanus tabanı genişler, Okyanus tabanında volkanizma ile oluşan dağlar, deniz altı sırtları veya adalar şeklinde uzanır.
2. Levhaların birbirine yaklaşması
Levhaların birbirine doğru hareket ettiği yerlerde levhalar çarpışır. Çarpışma yerinde sıkışma ve ezilme olur. Levhanın biri diğerinin altına girer. Magmaya doğru iner ve yüksek sıcaklık etkisiyle eriyerek magmaya karışır. Böylece daima batma zonu oluşur. Buralarda derin okyanus hendekleri oluşur. Kıtasal levhaların çarpışma alanlarındaki esnek tortullar sıkışarak kıvrılır. Sert olanlar ise kırılır. Böylece kıvrımlı ve kırıklı dağlar oluşur.
3. Levhaların birbirinin yanından kayarak geçmesi
Bazı levhalar konveksiyonel akıntılar sonucunda birbirinin yanından kayarak geçer ve böylece doğrultu – atımlı faylar oluşur. Bu sırada şiddetli başkalaşım olayları gerçekleşir. Günümüzde Atlas Okyanusu açılmakta, Büyük Okyanus ise kapanmaktadır.
Örnek:
Çözüm: 5 ve 7 numaralı yerlerde yağmur ormanlarına rastlanılması iklimle ilgilidir. Kıtaların kayma teorisiyie bir ilgisi bulunmamaktadır. Yanıt E
Örnek:
Çözüm: Sıradağların doğu-batı yönünde uzanması kuzey-güney yönlü sıkıştırmaların sonucunda oluşurken, kuzey-güney yönünde uzanması doğu-batı yönlü sıkıştırmaların sonucunda oluşur. Yanıt A
Örnek:
Çözüm: Fay tipleri, arazinin yapısına, direncine ve levhaların hareket yönüne göre oluşur. Bunların jeolojik zamanlarla ilgisi yoktur. Yanıt A
