BÖLÜM: ULUSLARARASI ULAŞIM HATLARI
Uluslararası Ulaşım Hatları video 10. sınıf Hocalara Geldik
Ulaşım video 10. sınıf Leblebi Akademi
ULUSLARARASI ULAŞIM HATLARININ GENEL ÖZELLİKLERİ VE ETKİLERİ
Ulaşım, en genel anlamıyla insan veya eşyanın bir yerden başka bir yere taşınmasıdır. Günümüzde bu kavram; teknolojinin gelişmesiyle bilginin, paranın ve çeşitli hizmetlerin de bir yerden başka bir yere çeşitli ulaşım araçlarıyla taşınmasını içine almıştır. Ulaşım ağlarının gelişmesi ve çeşitlenmesi, kalkınmanın gerçekleşmesinde en önemli etkenlerden biridir. Ulaşımdaki gelişmeler; sanayi, ticaret ve turizm gibi faaliyetlerin de hızla gelişmesini sağlamıştır. Ayrıca günümüzde ülkeler ve bölgeler arasındaki ekonomik-kültürel etkileşimin artmasında ve her türlü ürünün istenilen yere taşınabilmesinde ulaşımda yaşanan gelişmelerin rolü büyüktür. Ham maddelerin sanayi merkezlerine, üretilen ürünlerin de tüketim alanları olan pazarlara sevk edilmesi ulaşım sayesinde gerçekleşmektedir.
Sanayi Devrimi’nden önce ulaşım sistemleri yeterince gelişmediği için ulaşım, genellikle binek hayvanları veya yelkenli gemiler vasıtasıyla gerçekleşmekteydi. O dönemlerde hem ulaşım hatlarının taşıma kapasitesi oldukça düşük hem de ürünlerin günümüze oranla taşınması çok yavaş gerçekleşmekteydi. Dolayısıyla uzak pazarlara taşınan ürünleri genellikle yükte hafif pahada ağır olanlar oluşturmaktaydı. Sanayi Devrimi sayesinde teknolojide yaşanan gelişmeler, mevcut ulaşım hatları ile ulaşım araçlarını olumlu yönde etkileyerek ulaşımda çeşitliliği beraberinde getirmiştir (Görsel 3.1). Ulaşımda kaydedilen bu ilerlemeler günümüzde de devam etmektedir. Örneğin petrol ve doğal gaz; boru hatları sayesinde önceki dönemlere oranla daha hızlı, güvenli ve ucuz bir şekilde taşınabilmektedir.
Ulaşım, dünyanın her bölgesinde aynı düzeyde gelişmemiştir. Bunun nedeni iklim, yeryüzü şekilleri, çöller ve bataklıklar gibi fiziki faktörlerle sermaye ve teknoloji gibi beşerî faktörlerin her ülkede aynı özellikleri taşımamasıdır. Ulaşım ağlarının sıklığı ve kalitesi ülkelerin gelişmişlik düzeyini gösterir. Gelişmiş ülkelerde ulaşım ağı sık, ulaşım sistemleri çeşitli, hızlı ve konforludur. Az gelişmiş ülkelerde ise ulaşım imkânları ve ulaşım teknolojisi yeteri kadar gelişmemiştir. Sanayi Devrimi’nden önce ulaşım sistemleri yeterince gelişmediği için ulaşım, genellikle binek hayvanları veya yelkenli gemiler vasıtasıyla gerçekleşmekteydi. O dönemlerde hem ulaşım hatlarının taşıma kapasitesi oldukça düşük hem de ürünlerin günümüze oranla taşınması çok yavaş gerçekleşmekteydi. Dolayısıyla uzak pazarlara taşınan ürünleri genellikle yükte hafif pahada ağır olanlar oluşturmaktaydı. Sanayi Devrimi sayesinde teknolojide yaşanan gelişmeler, mevcut ulaşım hatları ile ulaşım araçlarını olumlu yönde etkileyerek ulaşımda çeşitliliği beraberinde getirmiştir (Görsel 3.1). Ulaşımda kaydedilen bu ilerlemeler günümüzde de devam etmektedir. Örneğin petrol ve doğal gaz; boru hatları sayesinde önceki dönemlere oranla daha hızlı, güvenli ve ucuz bir şekilde taşınabilmektedir. Kara yolları kullanılan en eski ulaşım ağıdır. İlk olarak patika şeklinde görülen bu yollar, zaman içerisinde tekerlekli araçların kullanılmasıyla geliştirilerek önemini artırmıştır. Uzun yıllar alternatifi olmayan bir ulaşım ağı olan kara yolları, zamanla farklı faaliyet alanlarına da olanak tanımıştır. Bu bağlamda devletlerin kurulması ve üretimin artmasına bağlı olarak ilki Roma’da görülen ticaret yolları ortaya çıkmıştır (Görsel 3.2). Anadolu’daki Kral Yolu, Çin’den Akdeniz ve Karadeniz kıyılarına kadar uzanan İpek Yolu, Hindistan’daki baharatı Akdeniz ve Kızıldeniz kıyılarına ulaştıran Baharat Yolu gibi ticaret yolları İlk ve Orta çağlarda kullanılan önemli kara yollarıdır. Bu kara yolları, deniz yollarının keşfi ve demir yollarının gelişmesiyle önemini yitirmiştir.
Deniz yolları, kara yollarından sonra gelişme gösteren ve daha çok yük taşımacılığında kullanılan ulaşım ağıdır. İlk ve Orta çağlarda daha dar alanlarda kullanılan deniz yolları, coğrafi keşiflerle birlikte daha çok kıtalar arası ticarette kullanılmaya başlanmıştır. Buharlı gemilerin icadı ile ağır tonajlı gemilerin yapılması, bu yolların önemini daha da artırmıştır. Deniz yolu, günümüzde ürünlerin uzak mesafelere taşınmasında kullanılan en yaygın ulaşım ağıdır. Dolayısıyla dünya ticaretinin büyük bir bölümü bu yolla gerçekleşmektedir. Tek seferde fazla miktarda yükün taşınması, yol yapım ve bakım giderlerinin olmaması ve güzergâhta değişiklik yapılabilmesi gibi nedenlerle en düşük maliyetli ulaşım sistemi olarak dikkat çekmektedir (Görsel 3.4). 2000 4000 km 0 Sekiz büyük hat olarak gruplanan dünyadaki deniz yollarının en önemlisi, Batı Avrupa ile Kuzey Amerika’yı birbirine bağlayan Kuzey Atlantik Yolu’dur (Harita 3.1). Bu durumun asıl nedeni, bu iki bölgenin dünyanın en önemli üretim ve tüketim merkezleri olmasıdır. Dünyadaki deniz yollarında gerçekleşen yük taşımacılığının önemli bir kısmı bu yolda gerçekleşmektedir. Kuzey Atlantik’ten sonraki en önemli yol ise Batı Avrupa’dan başlayıp Akdeniz, Süveyş Kanalı, Kızıldeniz ve Hint Okyanusu’nu geçerek Asya’nın doğusuna kadar uzanan güzergâhtır. Bu yol, Orta Doğu’daki petrolün dünyaya; Batı Avrupa’daki sanayi ürünlerinin de doğuya aktarılmasında önem arz etmektedir. Ayrıca bu deniz yolunun en önemli noktasını Süveyş Kanalı oluşturmaktadır. Ümit Burnu Yolu, deniz yollarında önemli bir güzergâh olmasına rağmen Süveyş Kanalı’nın açılmasından sonra önemini kısmen yitirmiştir. Panama Kanalı’nın açılmasına bağlı olarak Pasifik Aşırı Yolu ile Karayipler-Meksika Körfezi Yolu gibi güzergâhların önemi artmış, Pasifik-Güney Amerika Yolu’nun dolayısıyla Macellan Boğazı’nın önemi de kısmen azalmıştır.
