1. Kur’an’ın İç Düzeni ile İlgili Kavramlar
Ayet: İşaret, delil ve alamet demektir. Kur’an—ı Kerim’in surelerini oluşturan vahiy cümlelerinin her birine denir. En uzun ayet, Bakara suresinin 282. ayeti olup bir sayfadan ibarettir Bunun yanında “yasin” kelimesi gibi bir kelimeden oluşan kısa ayetler de vardır. Ayetler, üzerinde ayet numaralarının yazılı olduğu durak denilen işaretlerle birbirinden ayrılır. Bu işaretler Kur’an—ı okumada ve ayetlerin yerini bulmada kolaylık sağlar.
Sure: Ayetlerin bir araya gelerek oluşturduğu her bir bölüme denir. Kur’an’da 114 sure vardır. Tevbe suresi hariç bütün sureler besmele ile başlar. En uzun sure 286 ayetten oluşan Bakara suresi, en kısa sure ise 3 ayetten oluşan Kevser suresidir. Sure ve ayetlerin sıralamasını Cebrail, Peygamberimize bildirilmiştir. Bu dizilişe göre Kur’an kitabı, Fatiha ile başlar, Nas ile biter. Sureler adlarını içerisinde geçen bir olaydan, kişi isminden ya da bir kelimeden alır. Yusuf suresi, Fil suresi gibi… Mekke’de inen surelere Mekki, Medine’de inen surelere ise Medeni denmiştir. Bazı surelerin birden fazla adı vardır. Tevbe suresinin diğer adının berae suresi olması gibi…
Cüz: Kur’an—ı Kerim’in her bir 20 sayfasına denir. Kur’an’da toplam 30 cüz vardır. Her cüzün başında cüz başlangıcını gösteren işaretler bulunur. Cüzler, Kur’an’ın okunmasında ve ezberlenmesinde kolaylık sağlar. Her bir cüz ayrıca dört hizibten oluşur.
Mushaf: Kur’an-ı Kerim’in iki kapak arasında kitap olarak toplanmış hâline mushaf denir.
2. Kur’an’ın Okunması ile İlgili Kavramlar
Kıraat: Kur’an’ı okumak dinin bir emri olduğu için zamanla bir ilim dalı halini almıştır.
Tecvit: Bir şeyi süslemek ve güzel yapmak demektir Kur’an-ı Kerim’i kurallarına uygun ve güzel bir şeklide okumaktır. Bu kuralları kapsayan ilme denir.
Mukabele: Cebrail ile Peygamberimiz her yılın ramazan ayında o zamana kadar inen Kur’an ayetlerini karşılıklı okurlardı. Bu uygulama Müslümanlar tarafından ramazan aylarında mukabele geleneği olarak devam ettirilmektedir. Mukabeleyi Kur’an’ı iyi okuyan birisi okur, diğerleri de takip eder.
Hatim: Bitirmek, sona erdirmek dernektir. Kur’an-ı Kerim’i ezbere ya da yüzünden, baştan sona kadar okumaya veya dinlemeye denilir.
Hafızlık: Kur’an-ı Kerim’in tamamını ezberlemeye hafızlık; ezberleyen kişiye ise hafız denir. Altı yüz küsur sayfalık Kur’an’ın kolay ezberleniyor olması onun mucizevi bir özelliğidir. Bu nedenle dünyada on binlerce hafız vardır.
Hafızlık, Kur’an’ın korunmasına da büyük katkı sağlamıştır.
3. Kur’an’ın Anlaşılması ve Yorumlanmasıyla İlgili Kavramlar
Meal: Kur’an’ın, orjinal dili olan Arapçadan başka bir dile çevrilmesine meal denir. Mealler tercümelerden daha kapsamlı çevirmelerdir. Bu sayede Kur’an—ı, farklı dilleri konuşan insanların anlamaları sağlanmıştır.
Tefsir: Açıklamak, yorumlamak, izah etmek anlamlarına gelir. Kur’an ayetlerinin içerdikleri mesajları çeşitli usul ve yöntemlerle ortaya çıkaracak şeklide yorumlayarak açıklamak, bunu yaparken indikleri zamanı, mekânı ve ayetin indiriliş sebebini göz önünde bulundurmak demektir: Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır’ın Kur’an-ı Kerim tefsiri son dönemde yazılan en önemli Türkçe tefsirlerden biridir.
