KİNAYE [Değinmece]
– Kinaye, bir sözün hem gerçek hem de mecaz anlamını kastedecek şekilde kullanılmasıdır.
– Kinayede asıl kastedilen sözün mecaz anlamıdır.
– Türkçedeki birçok atasözü ve deyimde kinayeli kullanım vardır.
Tariz, kinayeyle çok benzeşen bir sanattır, tarizi kinaye sanatı ile karıştırmamak lazımdır. Halk arasında tarize yanlış olarak “kinaye” denilir. Kinayede söz gerçek ve mecaz anlamlarıyla değerlendirilebilir ama kastedilen, sözün mecaz anlamıdır. Kinayeden farkı, tarizde sözün gerçek ve mecaz anlamı değil, zıt anlamının kastedilmesidir.
Bir sabah söyledi son sözlerini. Gerçek Anlam: Gözlerini yummak Mecaz: Ölüm
Yumdu dünyaya ela gözlerini.
Bir güzelin aşığıyım erenler. Gerçek Anlam: Taşa tutmak Mecaz: Eleştirmek
Onun için taşa tutar el beni.
TEVRİYE
– Birden çok anlamı olan bir sözcüğün / sözün bir beyit veya dize içinde, yakın anlamını söyleyip uzak anlamını kastetme sanatıdır.
– Tevriye, anlatılmak isteneni gizli tutmak ve nükte yapmak için başvurulan bir sanattır.
Güzellerde vefa olmaz demek yanlış ey Baki,
Olur vallahi billahi hemen yalvarı görsünler
“Yalvar” sözcüğünde iham sanatı var. Sözcük 1. Yalvarmak, 2. Eskiden İran’da kullanılan bir çeşit para anlamlarına geliyor. Beytin manası: 1. Olur vallahi billahi yeter ki yalvarsınlar, 2. Olur vallahi billahi yeter ki yalvarı (parayı) görsünler, şeklinde anlamlandırılabilir.
