İndirgenme Yükseltgenme Tepkimelerinde Elektrik Akımı video 12. sınıf Hocalara Geldik
İndirgenme-Yükseltgenme (Redoks) Tepkimeleri
Kimyasal tepkimeler; yeni bağ oluşumu, mevcut bağların kırılması, proton (H+ ) aktarımı, iyonların yer değiştirmesi ya da elektron alışverişi gibi olaylar sonucu gerçekleşir. Bu bölümde elektron alışverişi ile gerçekleşen tepkimeleri öğreneceksiniz. Bu tepkimelerde indirgenme ve yükseltgenme adı verilen iki ayrı olay gerçekleşir. Bir atom ya da iyonun e– (elektron) almasıyla gerçekleşen olaya indirgenme, bu olayın gösterildiği tepkimeye indirgenme yarı tepkimesi denir. Örneğin, tepkimesinde H+ iyonu e– alarak indirgenmiştir. İndirgenme olayında taneciğin yükseltgenme basamağı küçülür. Yukarıda verilen tepkimeler indirgenme yarı tepkimeleridir. Bir atom ya da iyonun e– vermesiyle gerçekleşen olaya yükseltgenme, bu olayın gösterildiği tepkimeye yükseltgenme yarı tepkimesi denir. Örneğin, tepkimesinde Zn elementi 2 elektron vererek yükseltgenmiştir. Yükseltgenme olayında taneciğin yükseltgenme basamağı büyür.
Çevrenizde gerçekleşen tepkimeleri incelediğinizde büyük bir kısmında indirgenme ve yükseltgenme yarı tepkimelerinin gerçekleştiğini görürsünüz. Örneğin odunun yanması (Görsel 1.1), metallerin paslanması (Görsel 1.2), bileşiklerin elementlerine ayrışması bu tepkimelere birer örnektir. Elektron alışverişiyle meydana gelen indirgenme ve yükseltgenme tepkimeleri aynı anda gerçekleştiğinden bu yarı tepkimeler birbirinden bağımsız düşünülemez. İndirgenme ve yükseltgenme yarı tepkimelerinin toplamından oluşan tepkimelere indirgenme-yükseltgenme (redoks) tepkimesi denir. İndirgenme-yükseltgenme tepkimelerinde alınan ve verilen elektron sayıları eşittir. Örneğin içerisinde CuSO4 çözeltisi bulunan cam kaba Zn metali daldırıldığında Zn metali ve çözeltideki Cu2+ iyonları arasında redoks tepkimesi gerçekleşir (Şekil 1.1).
Yukarıdaki tepkimede Cu2+ iyonları Zn metalinden elektron alarak indirgenirken Zn metalinin Zn2+ iyonuna yükseltgenmesine sebep olur. Cu2+ iyonları Zn metalini yükseltgediğinden yükseltgen özellik gösterir. Zn metali elektron vererek Cu2+ iyonlarını indirgediğinden indirgen özellik gösterir. Tepkimelerde elektron alarak indirgenen taneciklere yükseltgen, elektron vererek yükseltgenen taneciklere indirgen denir. O2, KMnO4, H2SO4, HNO3 ve H2O2 bazı yaygın yükseltgenlerdir. Bu maddeler redoks tepkimelerinde indirgendiklerinden yükseltgen olarak etki eder.
