Hücrenin yönetim ve kalıtım merkezi olan çekirdek latince “nucleus” anlamına gelir. Hücrenin yönetici molekülü olan DNA’nın da uzun adı bu yüzden Deoksiribo Nükleik Asit”tir. (Bazı ilkel hücrelerde örneğin bakteride çekirdek bulunmaz.) Çekirdek asidi anlamına gelmektedir. DNA”yı oluşturan en küçük yapı birimine nükleotit denir. Her bir nükleotit; bir tane organik baz, bir tane deoksiriboz şekeri ve bir tane fosfattan oluşur.
Nükleotitler ise içeriğinde bulunan organik baza göre isimlendirilir. 4 çeşit organik baz bulunur. Adenin, timin, guanin ve sitozindir.
DNA”da bulunan bu organik bazlar karşılıklı eşlenerek DNA’nın ikili sarmal yapısını oluşturur. Her bir adeninin karşısına timin, guaninin de karşısına sitozin gelir.
DNA’yı oluşturan bu nükleotitlerin bir araya gelmesi eğer anlamlı bir karaktere etki ediyorsa bu bölgelere gen denir. Genler katısal özelliklerin yavru bireye aktarılmasını sağlar. Kısacası gen DNA üzerindeki görev birimleridir.
Not: Nükleotit DNA’nın yapı birimi, gen ise DNA’nın görev birimidir.
İkili sarmal yapıda olan bu DNA ipliği çekirdek içinde dağınık halde bulunur. Fakat hücre bölünme emri aldığında bu DNA ipliği proteinlerle bağlanıp kısalıp kalınlaşarak kromozom adlı yapıyı oluşturur.
Nükleotitlerin bir araya gelmesi geni, genlerin tamamını bulunduran iplik DNA, DNA’nın protein kılıfta kaplanması ile de kromozom oluşur.
Her bir kromozom iki kardeş kromatitten oluşur.
Not: İnsanın üremeyi sağlayan hücreleri dışında her hücresinde 46 kromozom bulunur. Kromozom sayısı insanla aynı başka canlılarda vardır. Örneğin: Moli balığı gibi Kromozom sayısı canlının gelişmişliği ile ilgili değildir.
Günümüzde hala hücre çekirdeği ve DNA yapısı ile ilgili araştırmalar devam etmektedir. Geçmişten günümüze ise hücrenin keşfi mikroskobun icadıyla başlamış ve gelişmesiyle büyük bir hız kazanmıştır, Yapılan araştırmalar her geçen gün yeni bir bilgiye ulaşmakla kalmadan, geçmişte kabul edilmiş yanlış bilgilerinde doğruya kavuşmasını sağlamıştır.
Bilimsel bilgi her zaman araştırmalar ışığında gelişerek değişebilir. Bu da araştırmanın ve gelişime açık olmanın önemini gösterir.
ÖRNEK 1:
1000 nükleotit içeren bir DNA”da;
a. kaç adet fosfat bulunur?
b. kaç adet deoksiriboz şekeri bulunur?
c. kaç adet organik baz bulunur?
Çözüm:
Bir DNA’da nükleotitler; şeker, fosfat ve organik bazdan oluşur. Bu sebeple şeker sayısı, Fosfat sayısı ve organik baz sayısı nükleotit sayısına eşittir.
a =1000 b = 1OOO c =1OO
ÖRNEK 2:
800 nükleotit içeren bir DNA zincirinde 150tane Guanin nükleotiti varsa; Adenin nükleotidi sayısı kaçtır?
Çözüm:
150 Guanin =150 Sitozin
150 + 150 = 300 nükleotit Guanin ve Sitozin toplamıdır.
800 – 300 = 500 nükleotit Adenin ve Timin toplamıdır.
500 + 2 = 250 Adenin nükleotidi vardır.
Hücreden Organizmaya
Canlıyı oluşturan en küçük canlı birimimiz olan hücreler bir araya geldiğinde dokuyu oluşturur. Dokular bir araya gelerek organı, organlar ise aynı görevi yerine getirmek için beraber çalıştığında sistemi oluşturur.
Birden fazla sistemin görevini bir arada gerçekleştirmesi ise canlı bir organizma oluşturur.
Örneğin; alyuvar bir kan hücresi, alvuyar ve diğer kan hücreleri bir araya gelince kan doku, dokular bir araya gelince kalp organı, organlarda bir araya gelince dolaşım sistemi oluşur.
Tıpkı tuğlaların duvarı, duvarın odayı, odaların bir evi oluşturması gibi vücudumuzda hücrelerden organizmaya doğru büyüyen bir yapıdadır.
ÖRNEK:
Aşağıdaki hücre kısımlarından hangisi sadece bitki hücrelerinde bulunur?
A) Hücre duvarı B) Hücre zarı
C) Sitoplazma D) Çekirdek
Çözüm:
Hücre zarı, sitoplazma ve çekirdek iki hücre tipi içinde ortak iken hücre duvarı yalnızca bitki hücresinde bulunur. Yanıt A ‘dır.
