FİİLLERDE ANLAM KAYMASI
“Kip kayması” veya “zaman kayması” olarak da adlandırılır.
Anlam kayması, bir kipin kendi anlamı dışında başka bir kipin anlamını verecek biçimde kullanılmasıdır.
Kip kayması, anlatım bozukluğu sebebi değildir.
-yor eki
— Gelecek zaman kipi yerine kullanılır: “Haftaya yanına geliyorum.” cümlesinde “ geliyorum” sözcüğü “geleceğim” anlamında kullanılmıştır.
— Geniş zaman kipi yerine kullanılır: “Akşamları iki saat kitap okuyor.” cümlesinde “ okuyor” sözcüğü ”okur” anlamında kullanılmıştır.
— Öğrenilen (duyulan / belirsiz) geçmiş zaman kipi yerine kullanılır: “1982’de Elazığ’da doğuyorum.” cümlesinde ”doğuyorum” sözcüğü “ doğmuşum” anlamında kullanılmıştır.
— Emir kipi yerine kullanılır: “Derhal kitabını alıp odaya gidip okuyorsun.” cümlesinde “ okuyorsun” sözcüğü
“ oku” anlamında kullanılmıştır.
—dı, -di eki
— Öğrenilen (duyulan) geçmiş zaman kipi yerine kullanılır: “Fatih Sultan Mehmet 1453’te İstanbul’u fethetti.” cümlesinde “fethetti ” sözcüğüyle “fethetmiş ” sözcüğü kastedilmiş.
— Şimdiki zaman kipi yerine kullanılır: “Hadi dostum, ben gittim” cümlesinde aslında giden kişi “ gittim” sözcüğüyle “gidiyorum” demek ister.
— Dilek-koşul kipi yerine kullanılır: “Yarın oraya geldik, bizi nerede gezdirirsin?” cümlesinde “ geldik” sözcüğü “ gelsek ” anlamında kullanılmıştır.
-r, -ar, -er, —ır, —ir eki
— Duyulan (belirsiz) geçmiş zaman kipi yerine kullanılır: “Çocuk, okula gidip sınava girer.” cümlesinde “ girer” sözcüğü “ girmiş” anlamında kullanılmıştır.
— Emir (buyruk) kipi yerine kullanılır: “Yatma işini kendiniz ayarlarsınız.” cümlesinde “ayarlarsınız”sözcüğüyle “ayarlayın” sözcüğü kastedilmiştir.
— Gelecek zaman kipi yerine kullanılır: “Yarın Taksim Meydanı’na gideriz.” cümlesinde“ gideriz sözcüğü “gideceğiz” anlamında kullanılmış.
-mış, -miş eki
— Görülen (bilinen) geçmiş zaman kipi yerine kullanılır: İstanbul’da altı yıl öğretmenlik yapmışım.” cümlesinde duygu değeri artırılmak istendiği için ”yapmışım” yerine “yaptım” sözcüğü kullanılmış.
-acak, -ecek eki
— Emir kipi yerine kullanılır: “Yarın buraya gelecek, ders çalışacaksın.” cümlesinde “ gelecek” ve “çalışacaksın” sözcükleri “gel” ve ”çalış ” anlamında kullanılmıştır.
– Gereklilik kipi yerine kullanılır: “Aradığın kitap rafta olacak.” cümlesinde ”olacak” sözcüğü ”olmalı” anlamında kullanılmıştır.
