Kuvvet: Bir cismi hareket ettirebilen, durdurabilen şeklini ve yönünü değiştirebilen etkiye denir.
Kuvvetin Özellikleri
- Büyüklük
- Doğrultu
- Yön
Kuvvetin SEMBOLÜ “F”dir.
Kuvvetin BİRİMİ “N” (Newton) dur.
Kuvvet “dinamometre” ile ölçülür.
Kuvvet bir cisme uygulandığında;
- Duran bir cismi harekete geçirebilir.
- Hareket hâlindeki cismi durdurabilir.
- Cisimleri döndürebilir.
- Cisimlerin yönlerini değiştirebilir.
- Cisimlerin seklini değiştirebilir.
Not: Aynı yönlü olan kuvvetlerin doğrultuları kesinlikle aynıdır. Fakat aynı doğrultuda olan kuvvetler aynı yönlü olmak zorunda değildir.
Bir cisme kuvvet uygulandığında, uygulanan kuvvetin nasıl bir etki oluşturacağını bilmek için kuvvetin büyüklüğünün bilinmesi gerekmektedir. Tek başına büyüklük yeterli bir bilgi olmadığından doğrultusu ve yönü de bilinmelidir. Her 3 özellik aynı anda bilindiğinde kuvvetin etkisi hakkında geçerli bir yorum yapılabilir.
Çocuğun masaya uyguladığı kuvvet hareket yönünde ok ile gösterilmiştir. Ok ile gösterilen etki, cisme uygulanan kuvvetin yönü ve doğrultusu hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlar.
Şekilde çocuğun masaya uyguladığı kuvvet Doğu yönünde, Doğu – Batı doğrultusundadır.
Doğu parçasının ucundaki ok kuvvetin yönünü belirlerken, üzerinde bulunduğu çizgi ise doğrultusunu belirtmektedir.
Şekildeki K ve L cisimlerine 2 birimlik kuvvetler uygulanmaktadır.
K cismine uygulanan kuvvetin;
- Yön: Batı
- Doğrultu: Doğu – Batı
- Büyüklük: 2 birim
L cismine uygulanan kuvvetin;
- Yön: Doğu
- Doğrultu: Doğu – Batı
- Büyüklük: 2 birim şeklindedir.
K ve L cisimleri için;
Her 1 birimin 1 N olduğu biliniyor ise bu şekilde gösterilebilir.
Bileşke Kuvvet: Bir cisme birden fazla kuvvet etki ettiğinde oluşan net kuvvete denir.
Başka bir deyişle birden fazla kuvvetin yaptığı etkiyi tek kuvvet ile ifade etmenin yolu bileşke kuvvet kavramıdır.
- Köpeğin yönü -› Doğu
- Köpeğin doğrultusu -› Doğu – Batı
- Sahibinin yönü -.› Doğu
- Sahibinin doğrultusu -› Doğu – Batı
Bu durumda bileşke kuvvet uygulanan her iki kuvvetle aynı yönde ve ikisinin toplamı kadardır.
Kuvvet uygulanarak sıkıştırılan yay eski haline dönmek için sıkıştırıldığı yönün zıt yönüne doğru kuvvet uygular.
Şekil l’de A cismine uygulanan kuvvetin;
- Büyüklüğü: 20 N
- Doğrultusu: Doğu – Batı
- Yönü: Doğu
Şekil II”de ise A cismine birden fazla kuvvet aynı doğrultu ve yönde uygulandığında bileşke kuvvetin;
- Büyüklüğü: (20 + 10) SON
- Doğrultusu: Doğu – Batı
- Yönü: Doğu şeklindedir.
Dengelenmiş ve Dengelenmemiş Kuvvetler
Cisimlere birden fazla kuvvet etki ettiğinde bu kuvvetlerin etkisi altında cisim hareket edebilir, durabilir.
Cisme etki eden kuvvetler aynı yönlü, aynı doğrultulu ve farklı büyüklükte ise cisim “depolanmamış kuvvetlerin” etkisi altındadır.
Cisme etki eden kuvvetler zıt yönlü, aynı doğrultulu ve aynı büyüklükte ise cisim ” dengelenmiş kuvvetlerin” etkisi altındadır.
Dengelenmemiş kuvvetler DAİMA harekette değişmeye sebep olur.
Masa dengelenmemiş kuvvetlerin etkisindedir.
- Dengelenmiş kuvvetlerin bileşkesi sıfırdır.
Dengelenmiş kuvvetlerin etkisinde bir cisim için iki durum söz konusudur.
-› Cisim durabilir.
-› Cisim sabit süratli hareket yapabilir.
- Duvarda asılı çerçeve
- Masanın üzerinde duran bardak
- Saatteki hızı 100 km olarak yol alan araç dengelenmiş kuvvetlere örnektir.
