Bağıl Hareket
Hareketlilerin birinin diğerine göre hareketine bağıl hareket denir. Sahip olduğu hıza da bağıl hız denir. Veya seçilen bir referans noktasına göre sonuçları değişen harekete denir.
Aynı Doğrultuda Bağıl Hız
- Aynı doğrultuda bağıl hız aşağıdaki yöntemle hesaplanır.
- Hareketlinin hız vektör oku çizilir.
- Gözlemcinin hız vektörünün tersi (negatifi), hareketlinin hız vektör okunun ucuna eklenir.
- Hareketlinin hız vektör okunun başlangıcından, gözlemcinin hız vektör okunun (negatif vektörün) bitişine çizilen vektör bağıl hız vektörüdür.
- Çizimle elde edilen bağıl hız vektörünün büyüklüğü cebirsel işlemlerle hesaplanır.
Bağıl hızın hesaplanmasında vektör oklarıyla yapılan işlem negatif vektör kullanılmadan, aşağıdaki gibi de yapılabilir.
- Hareketlinin ve gözlemcinin hız vektörleri, başlangıçları aynı noktada olacak şekilde çizilir.
- Gözlemcinin hız vektörünün bitiş noktasından, hareketlinin hız vektörünün bitiş noktasına çizilen vektör bağıl hız vektörüdür.
- Çizimle elde edilen bağıl hız vektörünün büyüklüğü cebirsel işlemlerle hesaplanır.
Dik Doğrultularda Bağıl Hız
Bağıl hız hesaplamada, yukarıda verilen tek bir formül kullanılır. Hareketler aynı ya da dik doğrultularda gerçekleştiğinde değişen sadece formüle uygun olarak hız vektör oklarıyla yapılan çizimlerde elde edilen şekillerdir.
- Dik doğrultularda bağıl hız hesabı aşağıdaki gibi yapılır.
- Hareketlinin ve gözlemcinin hız vektör okları bağıl hız formülüne uygun olarak vektörel çıkarma şeklinde çizilir.
- Elde edilen dik üçgende bağıl hız vektörünün büyüklüğü, Pisagor Teoremi kullanılarak aşağıdaki gibi hesaplanır.
Örnek: Bir otobanda doğuya doğru hareket eden kamyon ve otomobilin sırasıyla hızları 80 km/h ve 120 km/h’dir.
Buna göre, otomobildeki yolcu, kamyonu hangi hızla hangi yönde gidiyor görür?
A) 200 km/h, batı B) 160 km/h, batı C) 40 km/h, batı D) 40 km/h, doğu E) 30 km/h, doğu
Örnek: Çift şeritli tren rayı Üzerinde A treni batı yönünde 40 km/h hızla, B treni 60 km/h hızla doğu yönünde gitmektedir.
Trenler karşılaştıkları anda A trenindeki yolcu, B trenini hangi hızla hangi yönde gidiyor görür?
A) 100 km/h, batı B) 60 km/h, batı C) 40 km/h, batı D) 40 km/h, doğu E) 100 km/h, doğu
Dikkat: Motor karşı kıyıya hareket ederken, motorun nehre göre hızı, nehrin hızına dik ise akıntı motorun karşı kıyıya ulaşma süresini etkilemez.
Yukarıdaki şekilde motor ve koşucunun verilen hızlarla aynı anda başlayıp A’dan B’ye gidip gelmesi isteniyor.
|AB| uzaklığı 120 m olduğuna göre, hangisi kaç saniye önce varır?
A) 20 s önce koşucu B) 20 s önce motor
C) 10 s önce motor D) 10 s önce koşucu
E) Her ikisi aynı anda
Dikkat: Bağıl hız işlemleriyle, hareketlilerin hız değerlerini veya birbirini geçme sürelerini bulmak daha kolaydır.
