Azlık-Çokluk (Nicelik / Miktar) Zarfları
Fiil, fiilimsi, sıfat ya da zarfların anlamını miktar yönünden belirten zarflardır.
Nitelik bildiren durum zarfları fiile veya fiilimsiye sorulan “ nekadar ” sorusuna cevap verir.
— “Çok agır sözler soyledi.” cümlesinde “çok” sözcüğü “ağır“ sıfatını derecelendirmiştir.
— “Oldukça güzel anlattı olayları.” cümlesinde “oldukça“ sözcüğü ‘güzel’ zarfını derecelendirmiştir.
— “Çok ağladım Mecnun gibi çöllerde.” cümlesinde ‘çok’ sözcüğü “ağladım” fiilini derecelendirmiştir.
— “Çok gezen çok bilir.” cümlesinde ‘çok’ sözcüğü ‘gezen’ fiilimsisini derecelendirmiştir.
Azlık-çokluk zarfları niteleme sıfatlarından veya durum zarflarından önce gelerek onları derecelendirir.
a) Azlık derecesi: sıfatların başına “az” belirtecinin ya da sıfatın sonuna “-ca, -ce, -cık, -cik” gibi eklerin getirilmesiyle yapılır.
b) Eşitlik derecesi: Sıfattan önce “kadar” ve “denli” sözcüklerinin getirilmesiyle yapılır: Daldım sokaklar kadar esrarlı bir uykuya.
c) Üstünlük derecesi: Sıfatın başına “daha” sözcüğünün getirilmesiyle oluşur. Bugün pek kullanılmayan “ziyade” sözcüğü de sıfatlarda üstünlük derecesi kurar: Ona daha iyi bir iş bulalım.
d) En üstünlük derecesi: Sıfatların başına “en” getirilerek yapılır: En güzel türküyü bir kurşun söyler.
e) Aşırılık derecesi: Sıfatın başına “pek”, “çok”, “gayet”, “son derece” gibi sözcük ya da sözlerden biriyle sağlanır. Sınav çok başarılı öğrencileri üzdü.
“Daha” sözcüğü üstünlük zarfıdır fakat “henüz, hâlâ” anlamlarına gelirse ”zaman zarfı“ olur. Aşağıda verilen cümlelerde “daha” sözcüğünün zaman zarfı mı, miktar zarfı mı olduğunu belirtiniz:
Ben de daha unutamadım o günleri. (Zaman zarfı)
Daha iyi bir okulda çalışmaya başladı. (Miktar zarfı)
Sınav sorularını daha hazırlamadım. (Zaman zarfı)
Daha güzel bir elbise aldım sana. (Miktar zarfı)
Çok sevdiğin dizi daha bitmedi. (Zaman zarfı)
