AKARSU AKIMI VE REJİMİ
Akarsu akımı (debi): Bir akarsuyun yatağının bir kesitinden bir saniyede geçen m3 su miktarına denir.
Akarsu akımını etkileyen etmenler:
- yağış miktarı
- buharlaşma miktarı
- havza genişliği
- zemin özelliği
- havza büyüklüğü
- yükselti
- kaynak büyüklüğü
- bitki örtüsü
- eğim
- kar ve buz erimeleri
Akarsu rejimi (akım düzeni): Akarsuyun içindeki akım değişikliklerine denir.
Akarsu rejimini etkileyen etmenler:
- yer şekilleri
- iklim
- jeolojik yapı
- insan faktörü
- bitki örtüsü vb…
AKARSU AŞINDIRMASI
Akarsuyun içerisinden geçtiği yatağı kazması, kopardığı parçaları taşıması olayına aşındırma denir.
Aşındırma türleri
a) Kimyasal aşındırma: Akarsuyun eriterek yaptığı aşındırmadır.
b) Fiziksel aşındırma: Akarsuyun eğime bağlı olarak çarparak yaptığı aşındırmadır.
Fiziksel aşındırma üç grupta incelenir:
1) Derine aşındırma: Akarsuyun eğiminin fazla olduğu yerlerde yapmış olduğu aşındırmadır.
2) Yana aşındırma: Akarsuyun eğiminin az olduğu yerlerde yapmış olduğu aşındırmadır.
3) Geriye doğru aşındırma: Akarsuyun ağız kısmına yakın yerde yan kolların birleşim alanlarında yapmış olduğu aşındırmadır.
DENGE PROFİLİ
- Akarsuların vadileri kazıp derinleştirmesi sonucu yatak eğimi azalır.
- Zamanla akış hızı yavaşlar ve aşındırma gücü sona erer.
- Akarsuyun yatağındaki pürüzler, şelaleler ortadan kalkar.
- Bu duruma erişen bir akarsuyun ağzından kaynağına doğru uzanan profili iç bükey bir eğri halindedir. Buna denge profili denir.
Denge profiline ulaşmış bir akarsuyun özellikleri:
- yatak eğimi ve akış hızı azalmıştır
- aşındırma ve biriktirme gücü azalmıştır
- enerji üretimi için elverişsizdir
- su potansiyeli azalmıştır
- üzerinde ulaşım ve taşımacılık yapılabilir
- tarımda sulamadan daha kolay yararlanılır
