Türkiye’de Su Kaynakları 1 8 video 10. sınıf Coğrafya Cepte
Türkiye’de Su Kaynakları 2 8 video 10. sınıf Coğrafya Cepte
Türkiye’de Su Kaynaklarının Genel Özellikleri
Türkiye’nin üç tarafı Akdeniz, Karadeniz ve Ege Denizi ile çevrilidir. Ülke sınırları içerisinde Trakya ile Anadolu arasında yer alan Marmara Denizi de bulunmaktadır. Türkiye, adalar dâhil yaklaşık 8333 km’lik kıyı şeridine sahiptir. Bu kıyı şeridinin yaklaşık %24,34’ü Karadeniz, %11,20’si Marmara Denizi, %33,66’sı Ege Denizi ve %20,07’si de Akdeniz’de bulunmaktadır (Harita 1.15).
Türkiye’nin Denizleri ve Boğazları
Karadeniz, Türkiye’deki denizler içerisinde en az tuz oranına (‰18) sahiptir. Karadeniz’e ait deniz suyu sıcaklığı ortalama 20 °C civarındadır. Bu durumun oluşmasında buharlaşmanın az, yağışın ve akarsular tarafından taşınan su miktarının fazla olması etkili olmuştur. Karadeniz’de 150-200 metre derinlikten itibaren oluşan hidrojen sülfür gazı nedeniyle bu derinliğin altında canlı yaşamına rastlanmaz. Karadeniz’de avlanan balıklar, Türkiye’deki toplam balıkçılığın yaklaşık %80’ini oluşturmaktadır.
Tamamı sınırlarımız içerisinde yer alan Marmara Denizi, 11350 km²lik yüz ölçümüyle Türkiye’nin etrafındaki denizlerin en küçüğüdür. Marmara; İstanbul Boğazı ile Karadeniz’e, Çanakkale Boğazı ile de Ege Denizi’ne bağlanır. Karadeniz’den gelen üst akıntının etkisiyle Marmara Denizi’nin yüzeyindeki tuz oranı ‰23 olarak tespit edilmiştir. Bu oran, Marmara’nın derinliklerinde Çanakkale Boğazı vasıtasıyla Ege’den gelen alt akıntıya bağlı olarak ‰36’ya çıkmaktadır. Marmara’yı Karadeniz’e bağlayan İstanbul Boğazı, dünya deniz ulaşımında önemli bir yere sahiptir (Görsel 1.91). İstanbul Boğazı’nın en dar yeri (698 m) Anadolu Hisarı ile Rumeli Hisarı arasında, en geniş yeri ise (3600 m) kuzeyde Anadolu Feneri ile Rumeli Feneri arasındadır. İstanbul Boğazı, su seviyesi yüksek olan Karadeniz’in sularını üst akıntıyla Akdeniz’e; tuzluluk oranı fazla olan Akdeniz’in sularını da alt akıntıyla Karadeniz’e taşır. Bu durum, balıkçılık açısından olumlu fakat deniz ulaşımı açısından olumsuz bir hâl teşkil etmektedir.
Marmara’yı Ege Denizi’ne bağlayan Çanakkale Boğazı’nın (Görsel 1.92) en dar yeri 1200 metre ile Çanakkale-Kilitbahir arası, en geniş yeri ise 3600 metre ile güney sınırıdır. Ege Denizi’nin suları dipten Marmara Denizi’ne akarken Marmara Denizi’nin suları da üstten ters akıntı oluşturmaktadır. Türkiye’nin en uzun kıyı şeridi, 2805 km ile girinti ve çıkıntının fazla olduğu Ege Denizi’nde yer almaktadır. Dağların kıyıya dik uzanması sonucu bu bölgede çok sayıda koy, körfez, ada ve yarımada oluşmuştur. Enleme bağlı olarak buharlaşmanın fazla olduğu güney kesiminde tuz oranı ‰37, buharlaşmanın az olduğu kuzey kesiminde ise bu oran ‰33 civarındadır.
Afrika, Avrupa ve Asya kıtaları arasında yer alan ve dünyanın en büyük iç denizlerinden biri olan Akdeniz, Türkiye’nin güneybatısı boyunca uzanmaktadır. Yaklaşık 1577 km’lik bir kıyı uzunluğuna sahip olduğumuz bu iç deniz; Cebelitarık Boğazı ile Atlas Okyanusu’na, Süveyş Kanalı ile de Kızıldeniz’e bağlanmaktadır. Akdeniz, sahip olduğu tuz oranıyla (‰36-39) Türkiye’deki denizler içerisinde ilk sırada yer alır. Ayrıca deniz suyu sıcaklığındaki yüksek değerler (24-28°C civarı), bölgede turizmin gelişmesini sağlamıştır.
Türkiye’nin Gölleri
Türkiye, göller bakımından zengin bir ülke değildir. Bazı alanlarda göl sayısı fazla iken bazı alanlarda ise göl bulunmamaktadır. Van Gölü çevresi, Tuz Gölü çevresi, Göller Yöresi (Eğirdir, Burdur, Beyşehir, Acıgöl vb.) ve Marmara Denizi’nin güneyinde (Sapanca, İznik, Ulubat, Manyas vb.) göllerin sayıca daha fazla olduğu görülmektedir (Görsel 1.93). Türkiye’de yer alan bazı göller, kapladığı alan itibarıyla büyükken bazıları ise oldukça küçüktür. Örneğin Van Gölü, sahip olduğu 3712 km²lik yüz ölçümüyle Türkiye’nin en büyük gölüdür. Türkiye-Gürcistan sınırında yer alan Aktaş (Hazapin) Gölü ise 27 km²lik yüz ölçümüne sahip olup bunun sadece 14 km²si sınırlarımız içerisinde yer almaktadır. Ülkemizdeki göllerin konum itibarıyla bulundukları yerlere ait yükselti değerleri de birbirinden çok farklıdır. Örneğin deniz kıyısında yer alan Çamiçi (Bafa) Gölü 2 m, Nemrut Volkanik Dağı üzerinde bulunan Nemrut Gölü ise 2247 m yüksekliğe sahiptir. Ayrıca Türkiye’de yer alan göller, sularının içerdiği kimyasal özellikler bakımından farklılık gösterir. Örneğin bir gideğen yardımıyla fazla sularını denizlere ulaştırabilen Uluabat ve Beyşehir göllerinin suları tatlı, Van Gölü’nün suları sodalı (Görsel 1.94), Tuz Gölü’nün suları ise tuzludur.
