Teknoloji insan hayatını kolaylaştırırken, bir yarıdan da insan sağlığını tehdit etmektedir. Teknolojik gelişmeler insan sağlığını tehdit ettiği gibi bütün ekosistemleri olumsuz etkilemektedir. Teknolojinin en olumsuz etkisi kirliliktir.
Küresel çevre sorunlarının yayılışı:
İnsan faaliyeti sonucunda doğal sistemler giderek bozulmaktadır. Son 50 yıl içerisinde çevre sorunları yerel etkiye sahip olmaktan çıkarak küresel ölçekte etkiye sahip olmaya başlamıştır. Örneğin günümüzde çevre sorunlarının küresel ısınmaya yol açması, tatlı su kaynakları, toprak kirliliğinin artması, orman tahribatının artması, çevresel sorunların küresel boyutunu ortaya çıkarmıştır.
Küresel Isınma ve Sera Etkisi
En genel anlamıyla küresel ısınma sıcaklık artışını ifade eder. Geçmiş dönemlerde doğal süreç içerisinde iklim değişiklikleri yaşanmıştır. Tersiyerin başlarında dört buzul döneminde sıcaklıklar iyice düşmüş ve yeryüzü buzullarla kaplanmıştır. Sonraki süreçte buzullar sıcaklıkların artmasıyla erimiştir. Ancak günümüzde meydana gelen küresel ısınmaya bağlı iklim değişikliğinin nedeni insan faaliyetleridir.
Yeryüzünün güneşten aldığı enerji, atmosferin alt katmanlarında belli bir süre durur. Daha sonra ısı enerjisi uzaya kaçar, bu ısı enerjisinin uzaya geçmesini engelleyen su buharı ve karbondioksit gibi gazlara ”sera gazları” denir. Sera gazlarının insan faaliyetleri sonucunda her geçen gün artması sera etkisine bağlı oluşan küresel ısınmayı da hızlandırmaktadır.
Atmosferdeki sera gazları 1700’lü yıllarda gerçekleşen Sanayi Devrimi’yle birlikte hızla artmıştır. Küresel ısınmayı en çok tetikleyen durumların başında fosil yakıtların kullanılması gelir. Özellikle Sanayi Devrimi’nden sonra hızlı
şehirleşme ve nüfuslanma küresel ısınmanın etkisini her geçen gün arttırmaktadır.
Küresel ısınma bazı çevre sorunlarına neden olmuştur.
Bunlar;
- Kutuplardaki buzulların erimesi
- Sıcaklığın yükselmesine bağlı oluşan yangınlar
- Sıcaklık koşullarına uyum sağlamayan hayvan ve bitki topluluklarının yok olması
- Aşırı buharlaşma ve kuraklığa bağlı canlı türlerinin göçmesi ya da yaşamını devam ettirememesidir.
Asit Yağmurları
İnsan faaliyetleri sonucunda atmosfere karışan gazların su buharıyla birleşerek yeryüzüne yağış olarak düşmesine “asit yağmurları” denir.
Asit yağmurlarına neden olan başlıca gazlar; egzoz gazları, termik santraller ve fosil yakıtlardan açığa çıkan gazlardır.
Asit Yağmurlarının çevreye olumsuz etkileri vardır.
Bunların bazıları;
İnsan sağlığı açısından zararlıdır. İnsanlarda solunum yolları enfeksiyonları, kronik bronşit ve akciğer kanserine yol açar. Bitkileri kurutarak gelişimini engeller. Örneğin; Almanya’daki ormanların yarısına yakını kuruma tehlikesi altındadır. Toprağın yapı ve özelliklerini değiştirerek tarım ürünlerine zarar verir. İçme ve kullanma suyunun kimyasal yapısını değiştirir.
Akarsu ve göl suyuna karışarak su canlılarına zarar verir. Bunun sonucunda toplu balık ölümleri gerçekleşir.
Eski dönemlerden kalma tarihi eser ve yapıların bozulmasına neden olur.
Ozon Seyrelmesi
Ozon tabakası stratosfer katmanında koruyucu bir tabakadır. Zararlı ultraviyole (Mor ve ötesi) ışınları % 99’unu emerek yeryüzüne ulaşmasını engeller. Ozon katmanı insanların kullandıkları buzdolabı, spreyler, klimalar ve böcek öldürücü ilaçlardan dolayı incelmekte ve seyrelmektedir. Ozon tabakasının seyrelmesi insanlarda cilt kanserine, bitkilerin büyümemesine neden olur.
Orman Tahribatı
Ormanlar atmosfere oksijen verdikleri için dünyanın akciğerleridir. Doğal kaynaklardan olan ormanlar insan faaliyetleri sonucunda sürekli zarar görmektedir. Orman tahribatının her geçen gün artması; doğal dengenin bozulmasına, ekosistemin yok olmasına ve atmosferde bulunan oksijen oranının azalmasına yol açar.
Yeryüzündeki orman alanları insan faaliyetleri sonucunda hızla azalmaktadır.
Buna yol açan başlıca nedenler;
- Tarım ve yerleşme alanı açma
- Orman yangınları ve odun elde etme
- Aşırı otlatma, plansız ağaç kesimi
- Hava kirliliği ve asit yağmurlarıdır.
Erozyon ve Çölleşme
Tarım arazilerinin aşırı ve hatalı kullanılması, ormanların çeşitli nedenlerle tahrip edilmesi sonucunda ortaya çıkan sorunların en başında erozyon gelir. Erozyon, başta akarsu, rüzgâr ve buzulların etkisiyle toprağın yüzey kısımının aşındırılıp süprülmesidir.
Erozyon ve çölleşmeye yol açan nedenler
- Bitki örtüsünün tahrip edilmesi
- Tarım alanlarına aşırı ve hatalı ekim yapılması
- Tarım arazilerinin nadasa bırakılması
- Otlak ve çayırlarda aşırı hayvan otlatılması
- Yeraltı sularının bilinçsiz tüketimi
- Kurak ve yarıkurak iklimin etkili olması
- Yer şekillerinin engebeli ve eğimli olması vb…
Yeryüzünde küresel ısınmanın her geçen gün etkisini artırması, kuraklık dönemlerinin uzun sürmesi çölleşme tehdidini artırmaktadır.
Çarpık Kentleşme
Sanayi Devrimi sonunda sanayileşme süreci kırsal kesimden kentlere hızla göçü başlatmıştır. Bu durum hızla sanayileşen ülkelerde çarpık kentleşmeyi ortaya çıkarmıştır. Özellikle çapık kentleşme geri kalmış ve gelişmekte olan ülkelerde çevre sorunlarına yol açmıştır. Akarsu vadi tabanları, verimli ovalar, tarım arazileri, meskenleri ve sanayi tesisleri için kullanılmıştır.
Erozyon ve çölleşmeye yol açan nedenler
- Alt yapı hizmetleri sorunlarının artması
- Eğitim, sağlık ve sosyal sorunların artması
- Yeşil alanların tahrip edilmesi
- Yüzey sularının yeraltına sızmasının engellenmesi
- Doğal çevrenin zarar görmesi
- Tarım arazilerinin kullanılamaz hale gelmesi gibi…
Orman tahribatı ve yangınlar
Günümüzün en önemli sorunlarının başında ormanların tahribi gelmektedir. Orman tahribatı sonucunda ekolojik, biyolojik ve ekonomik yönden birçok sorun ortaya çıkmaktadır. Orman tahriplerinin yaşanmasında, tarım arazisi ya da yerleşim yerinin açılması, orman yangınlarının ortaya çıkması, ormanların hızla kesilmesi ve tüketilmesi önemli rol oynamaktadır.
Orman tahribatının sonuçları
- Ekolojik ortam bozulur.
- Biyoçeşitlik azalır.
- Bitki ve hayvan türü azalır.
- Yeraltı su seviyesi azalır.
- Hava kirliliği artar.
- Su kaynakları kurur.
- Küresel ısınma artar.
- Çevre sorunları artar.
Bitki ve hayvan türleri tahribatı
Orman tahribatı, yangınlar, çölleşme, kentleşme, asit yağmurları, küresel ısınma gibi birçok küresel çevre sorunları bitki ve hayvan türlerinin yok olmasına yol açmaktadır. Günümüzde, sanayileşme, şehirleşme, hızlı nüfus artışı ve doğal kaynakların bilinçsiz tüketilmesi canlı türlerinin tahrip olmasına neden olmaktadır. Bunun doğal sonucu olarak da ekolojik denge bozulmakta, biyolojik ortam yok olmaktadır.
