SES OLAYLARIYLA İLGİLİ YAZIM YANLIŞLARI
a) Ünsüz Benzeşmesinin Gösterilmemesi
Bir sözcükte “ünsüz benzeşmesi” varsa mutlaka gösterilmelidir.
Ünsüz benzeşmesinin yazıda gösterilmemesi yazım yanlışı sebebidir.
Örneğin, “kitap” kelimesine “-cı eki getirildiğinde sözcüğü “kitapci” biçiminde yazmak yanlıştır çünkü ünsüz benzeşmesi olacaktır, bu sebeple sözcük “kitapçı” şeklinde yazılmalıdır.
b) Gereksiz Ünlü Daralması Yapılması
“e” veya “a” ünlülerinden biriyle biten fiillere “-yor” eki getirildiğinde “e” ve “a” ünlülerinin daralarak “ı, i, u, ü” ünlülerinden birine dönüşmesine ünlü daralması denir.
Ünlü daralması bir de “y” kaynaştırma harfinin etkisiyle “de” ve “ye” fiillerinde olur. Bu fiiller dışında “y” kaynaştırmasının etkisiyle yapılan daralmalar gereksizdir. Örneğin, “anlayan” sözcüğü söylenirken “anlıyan” biçiminde kullanılır fakat bunun yazıya geçirilmesi yazım yanlışı sebebidir.
c) Ünlü Düşmesinin Gösterilmemesi
İkinci hecesinde dar ünlü bulunan sözcüklere dar ünlüyle başlayan bir ek getirildiğinde ikinci hecedeki dar ünlü düşer fakat bu ünlü düşürülmezse yazım yanlışı olur.
Örneğin, “gönül” sözcüğüne “-ü” eki getirildiğinde sözcük “gönülü” şeklinde yazılırsa yazım yanlışı olur. Sözcük “gönlü” biçiminde yazılmalıdır.
d) Ünsüz Yumuşaması ile İlgili Yazım Yanlışları
“p, ç, t, k” ünsüzlerinden biriyle biten sözcüklere ünlüyle başlayan bir ek getirildiğinde bu ünsüzlerin “b, c, d, g, ğ” ünsüzlerinden birine dönüşmesine ünsüz yumuşaması adı verilir. Ünsüz yumuşaması gereken yerde ünsüz yumuşaması gösterilmezse yazım yanlışı olur.
Örneğin, “kuşun kanatı” ifadesindeki “kanatı” sözcüğünde ünsüz yumuşaması olduğu halde
gösterilmemiş, bu sebeple yazım yanlışı vardır. “Kanatı” sözcüğünün doğrusu “kanadı” şeklinde olmalıdır.
Ünsüz yumuşamasına aykırı olduğu halde “p, ç, t, k” ünsüzleri “b, c, d, g, ğ” ünsüzlerinden birine dönüştürülen sözcüklerde de yazım yanlışı olur.
Örneğin, “hukuk” sözcüğü ünsüz yumuşamasına aykırıdır, bu sözcüğe “-u” eki getirildiğinde sözcük “hukuğu” şeklinde yazılırsa yazım yanlışı olur. Sözcüğün doğrusu “hukuku” biçimindedir.
DÜZELTME İŞARETİNİN KULLANIMI
Sesleri aynı, söylenişleri ve anlamları farklı sözcükleri ayırmak için kullanılır.
— adet (sayı), âdet (gelenek)
— alim (her şeyi bilici), âlim (bilgin)
— alem (bayrak), âlem (evren)
— hal (pazar yeri), hâl (durum)
— kar (yağış), kâr (kazanç)
— yar (uçurum), yâr (sevgili)
Arapça ve Farsçadan dilimize giren, ince okunması gereken “k, g” seslerini izleyen ünlülerin üzerinde kullanılır.
— Rüzgâr, karargâh, dergâh…
— Kâtip, hikâye, dükkân…
