Santral Dogma Olayı
DNA’daki bilgi aktarımlarının tamamına santral dogma denir. DNA’dan DNA sentezlenmesine replikasyon, DNA’dan RNA sentezine transkripsiyon, mRNA’dan protein sentezlenmesine translasyon denir. Bu 3 olay da dehidrasyon olduğu için ATP harcanır ve su açığa çıkar. Santral dogma olayı aşağıdaki şekilde şematize edilmiştir.
Protein sentezi sırasında “II” ve “III” numaralı olaylar gerçekleşir. “I” numaralı olay ise hücre bölünmesi sırasında gerçekleşir.
“I” de meydana gelen mutasyonlar kalıtsal olabilir ama “II” ve “III” te meydana gelen mutasyonlar kalıtsal değildir.
Ökaryotlarda “I” ve “II” çekirdekte, “III” ise ribozomda gerçekleşir. Prokaryotlarda ise “I” ve “II” sitoplamada, ”III” ise ribozomda gerçekleşir
“I” numaralı olay bir hücrenin çekirdeğinde hayat döngüsü boyunca sadece bir defa gerçekleşir, daha sonra hücre bölünür ve yeni hücreler oluşur. “II” ve “III” numaralı olaylar ise bir hücrenin hayat döngüsünde defalarca gerçekleşebilir. Çünkü hücre her zaman protein sentezler.
“I” de deoksiribonükleotid tüketilir, “II” de ribonükleotid tüketilir, “III” te ise Aminoasit tüketilir.
Sinir hücreleri gibi bölünmeyen hücrelerde “I” olmaz ama “il” ve “III” olur. “II” ve “III” numaralı olaylar bütün canlı hücrelerde olur. Ancak memelilerin olgun alyuvarları çekirdek ve bütün organellerini kaybettiği için, olgun alyuvarlarda “I”,”II” ve “III” numaralı olayların hiç biri görülmez.
Mitokondri ve kloroplastta DNA, RNA ve ribozom bulunduğu için “I”, “II” ve “III” numaralı olayların hepsi görülebilir.
Replikasyon, transkripsiyon ve translasyon olaylarının mekanizması (meydana gelme şekli) bütün canlılarda aynıdır.
* Bir hücrede çekirdek DNA’sının replikasyonu 1 defa gerçekleşir. Transkripsiyon, protein sentezi sırasında gerçekleşir ama protein sentezinde her seferinde transkripsiyon olmayabilir. Çünkü önceden üretilen mRNA tekrar tekrar kullanılarak protein sentezleyebilir. Translasyon ise protein sentezinde her seferinde meydana gelir. Yani bu üç olayın gerçekleşme sıklığı = Translasyon > Transkripsiyon > Replikasyon şeklindedir.
