Sanat ve Spor Alanındaki Gelişmeler
Müzik
- 1924 yılında Ankara’da Musiki Muallim Mektebi açılmıştır.
- 1934 yılında kabul edilen yasa ile Ankara’da Millî Musiki ve Temsil Akademisi kurulmuştur.
Resim, Heykel, Anıt
- Cumhuriyetin ilk yıllarında ülkemizde sadece Sanayii Nefise Mektebi (Güzel Sanatlar Okulu) bulunmaktaydı. Buna karşın cumhuriyet ile birlikte yeni okullar açılmış ve çok sayıda sanatçı yetiştirilmiştir.
- Türk İnkılap Sergisi, İstanbul Resim ve Heykel Müzesi Cumhuriyet Dönemi’ndeki resim, heykel alanındaki gelişmeler örnek gösterilebilir.
Spor
- Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı kurulmuştur.
- 1924 Paris Olimpiyatları’nda Türkiye Cumhuriyeti ilk kez temsil edilmiştir.
Ekonomi Alanında Yapılan İnkılaplar
Cumhuriyet kurulduğu zaman ülkemizde sanayi yok denecek durumdaydı. Sadece küçük el tezgahları ve bazı imalathaneler vardı. Maden işletmeleri, bankacılık, önemli ticari kuruluşlar, su ve gaz işletmeleri yabancıların elindeydi. Ekonominin temeli olan tarımsal faaliyetler ilkel metodlarla yürütülüyordu. Temel ihtiyaç maddelerinin büyük çoğunluğu başka ülkelerden sağlanıyordu.
Kurtuluş Savaşı kazanıldıktan sonra ekonomik alanda kalkınmak için çalışmalar başlatılmıştır. Devletin bağımsızlığı ve başarısının güçlü bir ekonomiye sahip olmasına bağlı olduğunu bilen Mustafa Kemal, “Siyasi ve askeri zaferler ne kadar büyük olursa olsunlar ekonomik zaferler ile taçlandırılmazlarsa elde edilen zaferler yaşayamaz, az zamanda söner.” demiştir.
1. İzmir İktisat Kongresi (17 Şubat — 4 Mart 1923)
Toplanma amacı millî ekonominin hedeflerini ve bu hedeflere ulaşmak için gerekli yöntemleri belirlemektir.
Kongreye çiftçi, işçi, tüccar ve sanayi kesimlerinin temsilcilerinden 1135 kişi katılmıştır. Misakı İktisadi adı verilen ekonomi andı kabul edilmiştir.
Kongre Kararları
1. Ham maddesi ülkemizde olan sanayi dalları kurulmalıdır. Küçük imalattan büyük işletmelere geçilmelidir.
2. Halkın gücünün yetmediği yatırımlar devlet eliyle gerçekleştirilmelidir.
3. Özel teşebbüse kredi sağlayacak devlet bankası kurulmalıdır.
4. Demir yolu yapımına önem verilmelidir.
5. Özel sektör kredilerle desteklenmeli, sanayi kurulması teşvik edilmelidir.
6. Yerli malı kullanımı özendirilmelidir.
7. İşçilere grev hakkı verilmelidir.
Önemi
Millî ekonomi ilkeleri oluşturulmuştur. Bu da millî bağımsızlıktan ödün vermeden, kendi kaynaklarımızla kalkınmayı içermektedir.
Sonuç
- Özel teşebbüsün geliştirilmesi kararlaştırılmasına rağmen, sermaye yetersizliği ve iş gücü azlığından dolayı bu karar uygulanmamıştır. Bu kongrede ilk kez devletçilik ilkesi gündeme gelmiştir.
- 1934 yılında “1. Beş Yıllık Kalkınma Planı” uygulamaya konulmuştur. Özel teşebbüsün gerçekleştiremediği yatırımlar devlet eliyle gerçekleştirilmeye başlanmıştır.
- 1939’da II. Beş Yıllık Kalkınma Planı hazırlanmışsa da II. Dünya Savaşı’ndan dolayı uygulanamamıştır.
2. Tarım Alanındaki Gelişmeler
Cumhuriyet kurulduğunda ekonominin temeli tarıma dayanmasına rağmen tarım ilkel metodlarla yapıldığından tarımsal üretim son derece azdır. Tarımsal üretimin artırılması, köylünün yaşam düzeyinin yükseltilmesi amacıyla çalışmalar yapılmıştır.
- Aşar (öşür) vergisi kaldırılmıştır. (1925)
- Aşar vergisinin kaldırılması ile köylü ekonomik anlamda rahatlatılmıştır. Halkçılık ilkesi doğrultusunda gerçekleştirilen bir inkılaptır.
- Ziraat Bankasının çiftçiye verdiği kredi miktarı artırılmıştır.
- Çiftçinin tarımda makine, iyi tohum, gübre ve ilaç kullanması teşvik edilmiş, 1926’da Tarım Kredi Kooperatifleri kurularak çiftçiye kredi olanağı sağlanmıştır.
- Bilimsel yöntemlerle tarım yapılması için Ziraat Okulları açılmıştır.
- Örnek çiftlikler kurulmuştur. (Ankara’da Atatürk Orman Çiftliği)
- Medeni Kanunu (1926) ile köylüye toprak mülkiyeti hakkı tanınmıştır.
3. Sanayi Alanındaki Gelişmeler
- Osmanlı’dan kalan yıpranmış tesisleri onarmak ve işletmek amacıyla 1925’te Sanayi ve Maadin Bankası kurulmuştur.
- 28 Mayıs 1927’te Teşviki Sanayi Kanunu çıkarılmıştır.
- Özel teşebbüs teşvik edilmiştir.
- Sanayi için yatırım yapacaklar vergi ve gümrüklerden muaf tutulmuştur.
Sonuç
- Halkın ekonomik durumu müsait olmadığından (sermaye yetersizliği, sanayi tecrübesi olmaması, teknik eleman yetersizliği) devletçilik ilkesi kaçınılmaz hale getirmiştir.
- Bu dönemde özel sektörün gerçekleştirdiği en önemli sanayi yatırımı Uşak Şeker Fabrikası’nın ve küçük bazı dokuma fabrikalarının kurulmasıdır.
- Ağır sanayi yatırımları devlet eliyle kurulmaya başlanmıştır.
- 1933’ ten itibaren dokuma, cam, deri, kağıt şeker fabrikası devlet eliyle kurulmuştur.
- 1939 Türkiye’nin ilk ağır sanayi kuruluşu olan Karabük Demir Çelik Fabrikası kurulmuştur.
- 1933’te madenlerin araştırılması için Maden Tetkik Arama Enstitüsü kurulmuştur. Madenlerin işletilmesinde kredi sağlamak üzere Etibank kurulmuştur.
- Tekstil alanında faaliyet göstermek üzere Sümerbank açılmıştır.
4. Ticaret Alanındaki Gelişmeler
- Lozan Antlaşması’nda kapitülasyonların kaldırılması ile yabancıların ticaret üzerindeki baskıları sona ermiştir.
- İş sahiplerine kredi vermek amacıyla ilk özel banka kurulmuştur. (İş Bankası — 1924)
- 1 Temmuz 1926’da Kabotaj Kanunu çıkarılmış, Türk karasularında yük ve yolcu taşıma hakkı sadece Türk gemilerine verilmiştir.
- Kabotaj Kanunu’nun çıkarılması milliyetçilik ilkesi ile bağlantılıdır.
- 1929 ’da Alman ticaret yasası esas alınarak, Türk Ticaret Yasası çıkarılmıştır.
5. Bayındırlık ve Ulaştırma Alanındaki Gelişmeler
- 1939’a kadar demir yolu yapımına öncelik verilmiştir.
- Öncelikli olarak yabancı şirketlerin elindeki demir yolları satın alınarak devletleştirilmiştir. Ardından yeni demir yolu yapılması amaçlanmıştır.
- Kabotaj Kanunu çıktıktan sonra deniz taşımacılığı gelişmiş ve yeni limanlar yapılmıştır.
- Şehir ve kasabalar imar edilerek modern yaşam alanlarına dönüştürülmüş, okul, hastane, kamu binaları, baraj ve köprüler yapılmıştır.
