PARAGRAFTA ANLAM
PARAGRAF NEDİR?
Bir duygu, düşünce, olay veya durumu anlatan ve bir anlam bütünlüğüne sahip cümleler topluluğudur.
Paragraf, sözünü ettiği olgunun belirli bir yönünü ele alır. Ele alınan konunun farklı bir yönünden söz edilecekse yeni bir paragrafa geçilir.
Paragrafı meydana getiren cümleler anlam akışını bozmayacak şekilde, belirli bir düzen içinde sıralanmalıdır. Her cümle kendisinden önceki ve sonraki cümleye anlam yönünden bağlıdır.
İyi ve doğru bir paragrafın sahip olması gereken nitelikler:
- Paragraftaki her cümle kendi içerisinde dil ve anlatım yönünden doğru kurulmalıdır.
- Paragrafta ele alınan konudan bağımsız bir düşünce bulunmamalıdır.
- Paragraftaki her cümle, anlam, dil ve mantıksal bütünlük yönünden birbirine bağlı olmalıdır.
- Paragrafı oluşturan cümleler, belirli bir ana düşünce etrafında şekillenmelidir.
PARAGRAFTA KONU
Yazarın ele aldığı, üzerinde durduğu, söz ettiği olay, durum veya olgudur. Bir paragrafta “Anlatılan, sözü edilen nedir?” sorusunun yanıtı konuyu verir.
Çoğunlukla paragrafın giriş cümlesi, konu ile ilgili ipucu verir.
Özellikle düşünce yazılarında genellikle giriş cümlesinde aranır, kimi zaman da parçanın bütününden çıkarılır.
Konu, bir yazının oluşmasında temel ögelerden biridir. Bir metnin çerçevesini belirlemek için konu mutlaka sınırlandırılmalı ve yazının çerçevesi belirlenmelidir.
Bir paragrafta üzerinde durulan konular; toplumsal, bireysel, yerel veya evrensel olarak sınıflandırılabilir.
Toplumsal konular toplumun büyük çoğunluğunu ilgilendiren konulardır, bireysel konular ise yalnızca paragrafı yazanı ilgilendiren konulardır.
Evrensel konular tüm insanlığı, her bölge ve coğrafyayı ilgilendiren konularken yerel konular belirli bir coğrafyayı, bölgeleri ilgilendiren konulardır.
Bu konuyla ilgili olarak karşınıza çıkabilecek soru kökleri:
- Paragrafta ne anlatılmaktadır?
- Paragrafın konusu nedir?
- Bu paragrafta ne üzerinde durulmaktadır?
ŞİİRDE TEMA VE ANA DUYGU
Tema, şiiri oluşturan soyut olgudur. Genel bir özellik taşır. Aşk, kaygı, korku, özlem gibi duygular şiirde temaya örnek gösterilebilir.
Şiirde ana duygu ise temanın daha sınırlandırılmış ve somutlanmış halidir. Ana duygu için ölüm korkusu, memleket hasreti, aşktan duyulan mutluluk gibi örnekler verilebilir.
Bu konuyla ilgili olarak karşınıza çıkabilecek soru kökleri:
- Dörtlüğün / şiirin ana duygusu nedir?
- Dörtlüğün / şiirin teması nedir?
PARAGRAFTA BAŞLIK
Paragrafa, metnin tümünde dile getirilen bütün kavramları kapsayacak bir başlık seçilmelidir. Paragrafın başlığı konu ve ana düşünceyle ilgili ipucu taşır. Paragrafın anahtar sözcükleri başlıkta kullanılır.
Başlık kısa ve çarpıcı olmalıdır. Çoğunlukla bir tamlamadan veya bağlaçlarla birbirine bağlanan sözcüklerden meydana gelir.
Bir paragrafa en uygun başlığı bulmak için giriş ve sonuç cümlelerinden yararlanmak doğru bir yöntemdir.
Bu konuyla ilgili olarak karşınıza çıkabilecek soru kökü:
- Bu paragrafa en uygun başlık hangisidir?
PARAGRAFTA ANA DÜŞÜNCE
Yazarın paragrafın bütününde savunduğu, öne sürdüğü, açıkladığı düşüncedir. Başka bir deyişle paragrafın yazılış amacıdır.
Tüm paragraf, vurgulanmak istenen ana düşünce üzerine kurulur ve bu ana düşünce, yardımcı düşünceler aracılığıyla desteklenir. Düşünceyi geliştirme yolları da ana düşünceyi iletmekte büyük rol oynar.
Not: Bir paragrafta ana düşünceyi bulurken kendi bakış açımızı tamamen dışarıda tutmamız gerekir. Bize aykırı gibi görünse de paragrafın ana düşüncesi, yazarın bakış açısına uygun olarak belirlenmelidir.
Ana Düşüncenin Özellikleri
- Kesin yargı bildirir.
- Metnin oluşturulma amacıdır.
- Paragraftaki anahtar sözcükleri içerir.
- Kısa ve genel bir ifadeyle söylenir.
- Açık ve anlaşılır bir şekilde söylenir.
- Öne sürülen düşüncelerin tümünü anlam olarak kendisinde barındırır.
- Bir düşünce, görüş sonucu ortaya konur.
Bu konuyla ilgili olarak karşınıza çıkabilecek soru kökleri:
- Parçada asıl anlatılmak istenen düşünce hangisidir?
- Paragraftan çıkarılacak en kapsamlı yargı nedir?
- Parçada vurgulanmak istenen düşünce hangisidir?
- Parçanın ana düşüncesi hangisidir?
- Parçada üzerinde durulan düşünce aşağıdakilerden hangisidir?
- Parçada aşağıdaki düşüncelerin hangisi üzerinde durulmaktadır?
- Parçada sözü edilen araştırmanın amacı nedir?
Paragrafta Ana Düşüncenin Yeri
Paragraftaki anlam akışına ve ele alınan konuya, izlenen yapıya göre ana düşünce farklı şekillerde karşımıza çıkabilir.
Ana düşünce bazen giriş cümlesinde bazen de sonuç cümlesinde yer alabilir. Bazen de açıkça verilmeyip paragrafın bütününden sezdirilebilir.
Ana düşünce paragrafın giriş cümlesindeyse tümdengelim yöntemi izlenmiş demektir. İlk cümle hem konu hem de ana düşünceyi verir. Gelişme bölümünde ana düşünceyi destekleyen yardımcı düşünceler yer alır ve sonuç bölümü de giriş bölümünün özeti olarak karşımıza çıkar.
PARAGRAFTA YARDIMCI DÜŞÜNCELER
Bir paragrafta okuru ana düşünceye ulaştıran yargılardır. Tek başına ana düşüncenin bir anlamı yoktur. Ana düşüncenin okur üzerinde etkili ve inandırıcı olmasını sağlamak, okuru ana düşünceye ulaştıracak yolları sağlam oluşturmaktan geçer. Bu noktada yardımcı düşünceler büyük önem taşır.
Yardımcı Düşüncelerin Özellikleri
- Ana düşünceler genel bir yargı özelliği gösterirken yardımcı düşünceler konunun tek bir yönünü kapsar.
- Yardımcı düşünceler paragrafın gelişme bölümünde bulunur.
- Yardımcı düşünceler, ana düşünceyi destekleyen görüşlerdir.
- Düşünceyi geliştirme yollarının tümü, yardımcı düşünceler aracılığıyla ifade edilir.
DÜŞÜNCENİN AKIŞINI BOZAN CÜMLELER
Doğru ve sağlam bir paragrafta her cümle, kendisinden önceki ve sonraki cümlelerle anlamsal bir bütünlük içinde bulunmak zorundadır. Eğer bir paragrafta anlamsal ve dilsel yönden paragrafla bağlantısı zayıf bir cümle varsa bu cümle, düşüncenin anlam akışının bozulmasına neden olur.
Bu konuyla ilgili olarak karşınıza çıkabilecek soru kökü:
- Bu parçada anlatımın akışını bozan cümle hangisidir?
