MEŞRUTİYET DÖNEMLERİ SEÇİM SİSTEMİ VE ÇOK PARTİLİ HAYATA GEÇİŞ
1976 Kanun-i Esasi
Osmanlı Devleti ve hatta Türk tarihinin ilk anayasası olan Kanun-i Esasi, Mithat Paşa ve bir heyet tarafından özellikle Belçika ve Prusya Anayasaları örnek alınarak hazırlandı. Bu anayasa 119 maddeden oluşuyordu.
Anayasanın bazı maddeleri;
- Egemenlik Osmanlı hanedanının en büyük üyesine aittir.
- Devlet İslami temeller üzerinde kuruludur.
- Devletin dili Türkçedir. Devlette görev alacak şahıslar iyi derecede Türkçe bilecektir.
- Meclis mebusan ve ayan olmak üzere iki yapıdan oluşacaktır.
- Mebusları erkekler seçecek bir mebus 4 yıl görev yapacaktır.
- Her 50 bin Osmanlı erkeğini 1 mebus temsil edecektir
- Seçimler 4 yılda bir yapılacaktır.
- Mebus yaşı için sınır 30 yaş olarak belirlenmiştir.
- Seçimler çift dereceli yapılacaktır. Halk taşra idare meclis üyelerini seçecek bu üyeler de mebusları seçecek.
- Meclisi açma kapama, savaş ve barışa karar verme, para basımına, uluslar arası antlaşmalara onay verme yetkisi padişahındır.
- Padişah sadrazamı ve bakanlar kurulu üyelerini belirler.
- Hükümet padişaha karşı sorumludur.
- Halk tam anlamıyla olmasa da ilk kez genel yönetime katılmış oldu. Artık parlamenter sisteme geçildi. Mecliste 69 müslüman 46 gayrımüslim mebus yer aldı. 25 de ayan mebusu atandı. Meclis 19 Mart 1877’de açıldı. Meclis-i Umumi’nin ilk başkanı Ahmet Vefik Paşa’dır. II. Abdülhamit, meclisin etnik yapısından rahatsızdı. Bu açıdan 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşı’nı bahane ederek meclisi kapattırdı. Monarşiye geri dönülmüş oldu.
- 1889’da İttihad-ı Osmani Cemiyeti kuruldu. Bu cemiyetin de amacı meşrutiyete geçmekti. II. Abdülhamit’e yaptıkları baskı neticesinde 1908’de II. Meşrutiyet ilan edildi.
1908- Kanun-i Esasi
23 Temmuz 1908’de II. Meşrutiyet ilan edildi. 1876 Anayasası tekrar yürürlüğe konuldu. Fakat Meşrutiyeti ilan ettiren grup bu rejimi güvencede görmüyordu. 1877’de I. Meşrutiyet’e son verilirken anayasanın 1. Maddesi esas alınmıştı. Meşruti sistem yine böyle bir darbe almasın diye anayasada yapılacak bazı değişikliklerle rejim güvenceye alınabilecekti. Bu açıdan 15 Ağustos 1909’da Kanun-i Esasi’de değişiklikler yapıldı.
Padişah kanunlarla anayasa hükümlerine uyacağına, vatana millete sadık kalacağına dair yemin etti. Hükümet üyelerini sadrazamın belirlemesine karar verildi. Hükümetin meclise karşı sorumlu olması kararı kabul edildi. Padişahın meclisi feshetme yetkisi sınırlandırılarak Meclis-i Ayan’ın onayını alma şartı getirildi.
Bu değişikliklerle meclis ve anayasa çok daha güçlü duruma geldi. Rejim güvenceye alınmış oldu. Kişilere sendika kurma, parti kurma hakkı tanındı. Basındaki sansür kaldırıldı. Osmanlı tarihinde ilk kez çok partili yaşama geçildi.
İttihad ve Terakki Partisi: 1909-1918
1889’da İttihad-ı Osmani adıyla kurulmuştur. Osmanlı tarihinin ilk siyasal partisidir. 1908’de II. Meşrutiyet’in ilanında etkili olmuşlardır. 1913’te Bab-ı Ali Baskını ile Osmanlı yönetimine tam hakim olmuşlardır. 1918’de I. Dünya Savaşı’nın kaybedilmesi üzerine parti feshedilmiştir. Bu parti düşüncesinde olanlar fikirlerini Teceddüt Fırkası adlı yeni bir parti kurarak sürdürmüşlerdir.
Ahrar Fırkası: 1909-1911
Ahrar Fırkası demek Hürler Partisi demektir. Osmanlı tarihinde kurulan ilk muhalefet partisidir. Kurucusu Prens Sabahattin’dir. Ademi merkeziyetçiliği yani federal-eyalet sitemini ve ekonomide tam serbestliği yani liberalizmi savunmuşlardır. 1911’de Hürriyet ve İtilaf Fırkası’na katılmıştır.
Hürriyet ve İtilaf Fırkası: 1911-1919
Ana muhalefet partisidir. İttihat ve Terakki’ye karşı tüm muhalifler Hürriyet ve İtilaf Fırkası çatısında toplandılar. Bu parti Milli mücadele döneminde etkinliğini kaybetti.
