Birden fazla saf maddenin kimyasal özellikleri değişmeyecek şekilde bir araya gelmesiyle oluşan madde topluluğuna karışım denir. Tuzlu su, şekerli su, salata, petrol, LPG, atmosferi oluşturan hava, toprak, deniz suyu, deodorant birer karışımdır. Karışımı oluşturan maddelerin her birine karışımın bileşenleri denir. Tuzlu suyun bileşenleri, su ve tuz; LPG’nin bileşenleri, bütan ve propan gazlardır.

HETEROJEN KARIŞIMLAR

Bileşenleri eşit şekilde dağılmayan, değişik tarafları farklı görüntü ve özellikte olan karışımlara heterojen karışım denir. Odun talaşı – kum karışımı, zeytinyağı- su karışımı, tebeşir tozu – su karışımı, deodorant, sis, bulut, birer heterojen karışım örneğidir. Heterojen karışımlar, dağılan maddenin ve dağılma ortamının fiziksel haline göre süspansiyon, emülsiyon, aerosol, kolloid ve adi karışım olarak sınıflandırılabilir.

a) Süspansiyon

Herhangi bir katının bir sıvı içerisinde çözünmeden asılı olarak kalmasıyla oluşan heterojen karışıma süspansiyon denir. Süspansiyonlarda dağılan faz ile dağılmanın olduğu faz gözle görülebilir. Süspansiyonda dağılan fazın boyutu 10^-6 m’den büyüktür.

Tebeşir tozu – su karışımı, türk kahvesi, şurup şeklindeki bazı antibiyotik ilaçlar birer süspansiyondur.

b) Emülsiyon

Birbiri içinde çözünmeyen sıvıların oluşturduğu heterojen karışıma emülsiyon denir. Emülsiyonu oluşturan bileşenler ne kadar karıştırılırsa karıştırılsın veya çalkalansın birbiri içinde çözünmez. Emülsiyonda dağılan faz ile dağılmanın olduğu faz gözle görülebilir. Su – zeytinyağı karışımı, karbon tetraklorür – su karışımı birer emülsiyondur.

c) Aerosol

Bir katının veya sıvının gaz içinde heterojen olarak dağılmasıyla oluşan karışımlara aerosol denir. Sis, duman, bulut, deodorant birer aerosoldür.

d) Koloid

Bir maddenin kendisi için çözücü olmayan bir ortamda 10-5 -10’9 m boyutlarında (gözle görülemeyecek şekilde) dağılmasıyla oluşan heterojen karışımlara koloit denir.

Not: Saf bir sıvı veya çözeltiden bir ışık demeti geçirildiği zaman ışığın yolu yandan bakılınca görülmez. Ancak bir koloidden ışık demeti geçirildiğinde yandan bakan bir gözlemci ışığın yolunu görebilir.

e) Adi Karışım

Süspansiyon, emülsiyon, aerosol ve kolloid dışında kalan heterojen karışımlara adi karışım denir. Un – kepek karışımı, kum – yosun karışımı, demir tozu – alüminyum tozu karışımı, salata birer adi karışımdır.

HOMOJEN KARIŞIMLAR

Bileşenleri eşit oranda dağılan, değişik tarafları aynı görüntü ve özellikte olan karışımlara homojen karışımlar denir. Homojen karışımlara çözelti de denir. Çözeltide dağılma boyutu, 10^-9 m’den daha küçüktür. Tuzlu su, alkollü su, sirke – su karışımı, hava gazı ve gazoz birer çözeltidir. Çözelti içinde genellikle miktarı fazla olan maddeye çözücü, miktarı az olan maddeye ise çözünen denir.

Çözücü ve çözünen kavramlarının miktara bağlılığı tamamen keyfi bir kabullenme olup, küçük yüzdeli bileşenin çözücü olarak kabul edildiği pek çok çözelti vardır.

Çözücü ve Çözünenin Fiziksel Haline Göre Çözeltiler

Sıvı çözeltiler en yaygın çözeltilerdir. Katı, sıvı ve gaz fazındaki maddelerin bir sıvı içinde dağılmasıyla oluşan çözeltilere sıvı çözeltiler denir.

Not: Çözünme ile erime kavramları birbiriyle karıştırılmamalıdır. Yanlış bir alışkanlıkta “şeker suda erir” şeklindeki kavram doğru değildir. Gerçekte şeker suda çözünür. Erime ise bir katının ısı alarak sıvı hale gelmesi olayıdır. Çözücüsü su olan çözeltilere sulu çözeltiler denir.

Çözümlü Örnek Test Soruları

Homojen ve Heterojen Karışımlar

1. Aşağıdakilerden hangisi homojen bir karışımdır?
   A) Kum-su
   B) Yağ-su
   C) Tuz-su
   D) Demir talaşı-su

   Çözüm: Tuz-su karışımı homojen bir karışımdır çünkü tuz tamamen çözünür ve karışımın her yerinde aynı özellikleri gösterir. Doğru cevap C‘dir.

2. Aşağıdaki karışımlardan hangisi heterojendir?
   A) Şekerli su
   B) Tuzlu su
   C) Çay
   D) Yağ-su

   Çözüm: Yağ ve su birbirine karışmaz ve farklı fazlarda bulunur. Bu nedenle yağ-su karışımı heterojen bir karışımdır. Doğru cevap D‘dir.

3. Aşağıdakilerden hangisi homojen karışımın özelliklerinden biri değildir?
   A) Tek fazlıdır.
   B) Her noktasında aynı özelliktedir.
   C) Farklı bileşenler gözle ayırt edilebilir.
   D) Çözünme tamdır.

   Çözüm: Homojen karışımların bileşenleri gözle ayırt edilemez. Bu nedenle doğru cevap C‘dir.

4. Homojen karışımlar ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
   A) Bileşenleri gözle ayırt edilebilir.
   B) Heterojen karışımlardır.
   C) Karışımın her yerinde aynı özellikler gösterir.
   D) Bileşenleri fiziksel yollarla ayrıştırılamaz.

   Çözüm: Homojen karışımlar her noktada aynı özellikleri gösterir. Doğru cevap C‘dir.

5. Kum-su karışımı için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
   A) Homojen karışımdır.
   B) Heterojen karışımdır.
   C) Çözeltidir.
   D) Tek fazlıdır.

   Çözüm: Kum ve su birbirine tamamen karışmaz, bu yüzden heterojen karışımdır. Doğru cevap B‘dir.

6. Gaz-gaz karışımlarının tamamı homojen karışım olarak sınıflandırılır. Bu durumu destekleyen örnek aşağıdakilerden hangisidir?
   A) Oksijen-hidrojen karışımı
   B) Hava
   C) Buhar-su karışımı
   D) Helyum-argon karışımı

   Çözüm: Hava bir gaz-gaz homojen karışımıdır. Diğer gazlarla birlikte aynı fazda bulunur. Doğru cevap B‘dir.