HALK ŞİİRİ
Kaynağını geleneklerden, halkın kültüründen alan ve toplumun tümüne hitap eden edebiyata halk edebiyatı denir. Halk edebiyatının en önemli verimleri arasında halk şiirleri yer alır.
Halk şiirinin kökeninde İslamiyet’ten önceki sözlü edebiyat vardır. Bu sözlü edebiyat, İslam dininin etkisiyle yeni bir biçim, yeni bir görünüm kazanmış ve yeni bir şiir anlayışı ortamı oluşmuştur. İşte buna “halk şiiri” adı verilir.
Destan geleneğini sürdüren halk şiirinin temellerinde Türklerin kendi gelenekleri, görenekleri, kısacası kendi kültürel değerleri vardır.
Halk şiirinin genel özellikleri
- Ürünleri yazılı değil, sözlü olarak ortaya çıkmıştır.
- Şiirler, “âşık” ya da “saz şairi” adı verilen ozanlarca saz eşliğinde söylenir.
- Nazım birimi dörtlüktür.
- Ölçü, hece ölçüsüdür.
- Genellikle hecenin 7’li, 8’li, 11’li kalıpları kullanılmıştır.
- Dil, halkın konuştuğu günlük konuşma dilidir.
- Çoğunlukla yarım uyak ve redif kullanılmıştır.
- Şiirler biçimiyle adlandırılır, şiirde başlık kullanılmaz.
- Benzetmeler, somut kavramlardan yararlanılarak yapılır.
- Daha çok, sözlü kültür şeklinde varlığını korur.
- Halk ozanları, şiirlerini doğaçlama (hazırlıksız, o anda içinden geldiği gibi) söylemişlerdir.
- Aşk, ayrılık, ölüm, savaş, doğa vb. konular işlenir.
- Halk şairlerinin şiirlerinin toplandığı defterlere “cönk” adı verilir.
- İslamiyet’ten önceki Türk edebiyatının bir devamı niteliğindedir.
Halk şiiri üç başlıkta incelenir:
- Anonim Halk Edebiyatı
- Aşık Edebiyatı
- Tekke (Tasavvuf) Edebiyatı
ANONİM HALK ŞİİRİ
Halk edebiyatı sözlü kültüre dayalı bir edebiyattır. Edebiyat ürünleri sözlü olarak ortaya konmuş, sonra dilden dile dolaşmıştır. Hemen yazıya geçirilmediğinden bu ürünleri kimin ortaya koyduğu da belli değildir. İşte söyleyeni belli olmayan edebiyat ürünlerinin oluşturduğu bu edebiyata, “anonim halk şiiri” denir.
Anonim halk şiiri mani, ağıt, türkü, ninni gibi söyleyeni belli olmayan ürünlerden oluşur.
Anonim halk şiirinin genel özellikleri:
- Sözlü olarak ağızdan ağza yayılır.
- Şiirde hece ölçüsü kullanılır.
- Şiirde nazım birimi dörtlüktür.
- Zaman içinde zenginleşerek değişir.
- Somut bir anlatımı vardır.
- Halkın kullandığı dille üretilir.
- Halkın ortak ürünüdür.
- Sevgi, doğa, ölüm, yiğitlik, gurbet gibi temalar işlenir.
Toplumu etkileyen bir olayın ardından insanların duygu ve düşüncelerini yansıtan şiirler söylenir. Zamanla halk tarafından sahiplenilen bu şiirler, sözlü olarak kuşaktan kuşağa zaman içinde değişikliklere uğrayarak aktarılır. Bu süreçte bu şiirleri ilk söyleyen kişi de unutulur ve şiirler toplumun malı olur.
Bu parçada aşağıdakilerin hangisinden söz edilmektedir?
A) Anonim halk şiirinin oluşum sürecinden
B) Anonim halk şiirinin özelliklerinden
C) Anonim halk şiirinin nasıl kayda geçirildiğinden
D) Toplumun halk şiirine yüklediği misyondan
E) Anonim halk şiirlerinde işlenen temalardan
