ENZİMLER
Enzimlerin iki çeşidi vardır.
1. Basit enzim: Sadece proteinden oluşur
2. Bileşik enzim: Protein + Yardımcı kısım (Kofaktör)
Bileşik enzimin protein kısmına apoenzim, yardımcı kısmına kofaktör denir. Kofaktör kısmı vitamin ya da mineral olabilir. Eğer kofaktör kısmı vitaminden oluşmuşsa buna özel olarak koenzim adı verilir. Genelde B vitamini koenzim olarak görev alır.
Enzimlerin Özellikleri
1. Bir çeşit enzim sadece bir çeşit kofaktörle çalışabilir ama bir çeşit kofaktör birden fazla enzimle çalışabilir. Yani apoenzim çeşidi sayısı kofaktör çeşidi sayısından daha fazladır.
2. Enzimler substrata özgüdür. Yani her reaksiyon çeşidini farklı bir enzim çeşidi yürütür. Canlıda reaksiyon çeşidi kadar enzim çeşidi vardır. Bu durum metabolik olayların birbirine karışmasını önler. Örneğin; nişastayı sindiren enzim selüloza etki etmez. Enzimin etki ettiği maddeye substrat denir. Enzimin protein kısmında aktif bölge denilen özel bir bölüm bulunur. Substrat ile aktif bölge arasında anahtar — kilit uyumu vardır. Yani enzimin hangi maddeye etki edeceğini protein kısım (aktif bölge) belirler.
3. Enzimler reaksiyonda kullanılır ama harcanmaz. Yani tekrar tekrar kullanılabilirler. Enzimler biyolojik katalizörlerdir.
4. Enzimler aktivasyon enerjisini düşürür, reaksiyonu hızlandırırlar. Reaksiyonu başlatan enzim değil aktivasyon enerjisidir. Enzim reaksiyonun ilerlemesini sağlar.
Bir reaksiyonun başlaması için gereken minimum enerji engeline aktivasyon enerjisi denir. Enzim aktivasyon enerjisi değildir, aktivasyon enerjisi ATP veya ısıdır. Örneğin solunumun başlaması için başlangıçta harcanan 2 ATP aktivasyon enerjisini sağlar. Eğer enzim olmasaydı, solunumu başlatmak için daha çok ATP gerekirdi. Hidrolizde ATP harcanmaz, aktivasyon enerjisi ısı tarafından karşılanır.
5. Enzimler sulu ortamda çalışır. Genel olarak % 15 ‘in altında su bulunan ortamda enzimler çalışamaz. Örneğin; sebzeler kurutulduğunda bozulmaz. Çünkü suyunu uzaklaştırdığımız için enzimler çalışamaz yani bakteriler çoğalamaz. Bir başka örnekte pekmezden verilebilir. Pekmezde mikrop çoğalmaz. Ama pekmeze su katılırsa enzim çalışabilir yani bakteriler çoğalıp pekmezi ekşitir.
6. Bütün enzimler hücre içinde sentezlenir ama bazıları hücre içinde bazıları hücre dışında çalışabilir. Örneğin; bir deney tüpüne protein, su ve sindirim enzimleri eklendiğinde, deney tüpünde sindirim meydana gele Yani sindirim enzimleri hücre dışında çalışabilir.
7. Düşük sıcaklık enzimi pasifleştirir ama yüksek sıcaklıkta enzimin yapısı bozulur (denatürasyon). Yüksek basınç, kuvvetli asitlik — bazlık, aşırı tuz ve bazı inhibitörlerde enzimin yapısını bozabilir.
8. Bazı enzimler tersinir çalışır (çift yönlü çalışır).
9. Bazı enzimler takımlar halinde çalışır.
D maddesi istenilen seviyeye geldiğinde inhibitör görevi yaparak enzim bire bağlanır ve reaksiyonun durmasını sağlar. Bu olaya negatif geri bildin’m denir. Bu olay gereksiz ürün birikimini engeller, enerji tasarrufu sağlar ve metabolik aktivitelerin düzgün bir biçimde işlemesini sağlar.
B maddesi Enzim 2’nin substratı Enzim 1’in ürünüdür.
Gen 2’de mutasyon olursa B maddesi birikir. Bu durumda D maddesini üretmek için ortama C maddesi hazır olarak verilebilir.
