Edebiyatın Bilimlerle Olan İlişkisi
Edebiyat, ürünlerini ortaya koyarken ve bu ürünleri incelerken çeşitli ilim dallarıyla ilişki kurar.
Edebiyat ile Tarih Arasındaki İlişki
- İç içe girmiş olan bu ilişkiyi üç yönde inceleyebiliriz.
- Her edebî metin, içinde oluştuğu tarihî bir dönem vardır ve edebî metinlerin hepsinde bu tarihî dönemlerin izlerini görmek mümkündür.
- Edebî metinlerin temasını tarihî dönemler etkiler.
- Edebî metinler, dönemi hakkında bilgi verir. Göktürk Kitabeleri’ni bu duruma örnek olarak gösterebiliriz.
- İnsanlığın toplumsal, kültürel, ekonomik gelişmesini belgelere dayanarak anlatan bilim dalına “tarih” denir.
- İnsanı ilgilendiren her şey, tarihin içindedir.
- Edebiyat tarihi araştırmalarının temeli olan edebî eserin konusu da insandır.
- Tarih ve edebiyat tarihinin ortak noktası ise insanla ilgili gerçekleri vermeye çalışmasıdır.
Edebiyat tarihçisi ve tarihçi “geçmiş” üzerinde çalışır. Ama aynı yöntemi kullanmakla birlikte, uygulamada birbirlerinden ayrılır. Tarihçinin üzerinde çalıştığı geçmiş, artık devrini tamamlamış, tarihin malı olmuştur. Edebiyat tarihçisinin konusu olan geçmiş ise sanat eserleriyle varlığını sürdürmektedir.
Tarihçi, kişiler üzerinde olaylarla ilgisi oranında dururken edebiyat tarihçisi, sanat eserlerini oluşturan belirli kişiler üzerinde durur. Edebiyat tarihçisi, sanatçının özelliklerini ve onun incelediği çağın dilini, zevkini, edebî karakterini inceler.
Tarihçi, incelediği eserlerdeki kişisel görüşleri bir yana bırakmak zorundayken, edebiyat tarihçisi bu bölümleri değerlendirerek yazarı eserinden hareketle tanımaya çalışır.
Tarihin incelediği olay bitmişken, tarihe geçmişken edebiyat tarihinin konusu olan edebî eser canlıdır.
Edebiyat ile Coğrafya Arasındaki İlişki
Olaylar, bir mekânda ortaya çıkar ve o mekânın izlerini taşır. Böylece, coğrafya edebiyat üzerinde etkili olur.
Edebiyat ile Sosyoloji Arasındaki İlişki
- Edebiyatın konusu insandır ve insan toplum içinde yaşayan bir varlıktır.
- Edebî metinler, insanı, insanın diğer insanlarla ilişkilerini işler.
- Sosyoloji ise toplum bilimidir. Bu yönüyle her iki bilimin konusu ortaktır.
Edebiyat ile Psikoloji Arasındaki İlişki
- Edebî metinler yazarlar tarafından oluşturulur (Anonim olanlar hariç). Bu eserler, bire bir yazarların yaşantılarını, duygularını yansıtmasalar da onlardan izler taşır.
- Edebî metinler yazarın psikolojisinden izler taşır.
- Edebî eserler, insanı her yönüyle aydınlatır.
- İnsanın ruh dünyasına ağırlık veren psikolojik eserler; romanlar, duygu ağırlıklı şiirler vb.dir.
Edebiyat ile Felsefe Arasındaki İlişki
- Bazı edebî metinlerin arka planında bazı düşünceler yatar.
- Toplumları etkileyen bu düşünceler, felsefi metin yalınlığıyla değil, değiştirilip dönüştürülerek anlatılır.
- Sayfalarca süren bir edebî metnin arkasında bir cümlelik, bir iki kelimelik bir düşünce olabilir. Edebî metin, bu yönüyle felsefi metinlerden ayrılır.
Edebiyat ile Bilim – Teknik Arasındaki İlişki
Bilim ve teknik; insan hayatını etkileyen, değiştiren, insan hayatına yön veren yenilikleri, gelişmeleri içerir.
Değişen insan yaşamı, değişiklikleriyle edebî eserlerde yer alır.
Bir toplumun bilim-teknikteki seviyesini, yazılan edebî metinlere bakarak tahmin edebiliriz.
Edebiyat ile Halk Bilimi İlişkisi
Halk bilimine folklor da denir.
Toplumun geleneklerini, göreneklerini, inançlarını, edebî ürünlerini inceleyen bilim dalına “halk bilimi“ denir.
Halk bilimi bir ülkede yaşayan halkın kültür ürünlerini, geleneklerini, törelerini, inançlarını, müziğini, oyunlarını, masallarını, efsanelerini, halk kimliğini inceler.
Edebî metinlerde ise halk biliminin konusu olan bu ögelere dair ipuçları bulunur.
Halk bilimi halkın ortak ürünlerini kapsar. Bunlar: masal, ninni, tekerleme, destan vb.
Güzel sanatların bir kolu olan edebiyat; kültürden ayrı düşünülemez, bu bağlamda kültürle ilgili olan kavramları da anlatmanın faydalı olanı düşündüğümüzden şimdi bu kavramlarla ilgili terimleri açıklamaya çalışacağız.
