DOĞAL VE KİMYASAL MADDELERİN İNSAN SAĞLIĞI VE ÇEVRE ÜZERİNE ETKİSİ

a) Na, K, Fe, Ca, Mg, H₂O’nun İnsan Sağlığı ve Çevre İçin Önemi

İnsan vücudunda bulunan toplam mineral içeriğinin % 2′ sini sodyum (Na), %5’ini de potasyum (K) oluşturur. Bu iki elementin insan vücudundaki en önemli işlevi su dengesini, asit-baz dengesini kasların düzenli çalışmasını sağlamaktır.

Magnezyum (Mg) insan vücudunda kan basıncının düzenlenmesi, kemik ve dişlerin oluşumu, kas ve sinir sisteminin ve enerji metabolizmasının düzenli çalışması gibi işlevleri vardır.

Demir (Fe) çoğu kanda ve özellikle de kırmızı kan hücrelerinde hemoglobinde bulunur. Demirin görevi vücutta oksijen ve karbondioksit gazlarının taşınmasıdır.

Kalsiyum (Ca) insan vücudunda kemik dokusunda ve dişlerde bulunur. İnsan vücudunun 3/4’ü sudur (H₂O). Besin maddeleri suda çözünmüş hâlde kana karışır. Su, canlılar için yaşamsal öneme sahiptir.

b) Hg, Pb, CO₂, NO₂, SO₃, CO₂ ve CI₂, Maddelerinin İnsan Sağlığına Etkileri

Hg (cıva) çok tehlikeli toksik (zehir) etkisi gösteren bir maddedir. Bu madde bazı nörolojik bozukluklara, kansere, böbrek, karaciğer, beyin dokularının tahribatına yol açar.

Pb (kurşun) karaciğer, böbrek, beyin ve kas gibi yumuşak dokulara zarar verir. Kemik ve diş gibi sert dokularda birikir. Vücuttan tamamen atılma olasılığı yoktur. En çok zarar verdiği organlar karaciğer, böbrek ve beyindir.

CO, (karbondioksit), NO, (azotdioksit), SO, (kükürt trioksit) gibi ametal oksitlerinin sulu çözeltileri asidik özellik gösterir. Hava kirliliğine de neden olan bu gazlar solunduğunda, solunum organlarını tahriş eder.

CO (karbonmonoksit) zehir etkisi gösteren bir gazdır. Uzun süre solunduğunda ölümcül olabilir. CI, (klor) gazı zehirli bir maddedir. Solunması hâlinde ölüme sebebiyet verebilir.

Çözümlü Test Soruları

Soru 1:
Aşağıdakilerden hangisi doğal maddelerin insan sağlığına olumsuz etkilerine örnek değildir?
A) Arsenik içeren yeraltı suları
B) Kurşun boyalı oyuncaklar
C) Radon gazına maruz kalma
D) Organik tarım ürünleri
E) Cıva buharı solunması

Çözüm:
Organik tarım ürünleri doğal olup sağlığa zararlı değildir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Soru 2:
Plastik atıkların çevreye en önemli zararı nedir?
A) Toprak verimliliğini artırması
B) Biyolojik olarak parçalanamaması
C) Suyu temizlemesi
D) Oksijen üretmesi
E) Bitki büyümesini hızlandırması

Çözüm:
Plastikler biyolojik olarak parçalanamaz ve çevre kirliliğine yol açar. Doğru cevap B seçeneğidir.

Soru 3:
Aşağıdaki kimyasallardan hangisi ev temizlik ürünlerinde bulunabilir ve yanlış kullanımda sağlığa zararlıdır?
A) Sodyum klorür
B) Amonyak
C) Glikoz
D) Kalsiyum karbonat
E) Sukroz

Çözüm:
Amonyak temizlik ürünlerinde bulunur ve zararlı olabilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Soru 4:
Hava kirliliğine neden olan aşağıdaki gazlardan hangisi asit yağmurlarının oluşumunda en etkilidir?
A) Oksijen
B) Azot
C) Karbondioksit
D) Kükürt dioksit
E) Hidrojen

Çözüm:
Kükürt dioksit (SO₂) asit yağmurlarının temel nedenidir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Soru 5:
Tarım ilaçlarının bilinçsizce kullanımının en önemli çevresel sonucu nedir?
A) Toprak verimliliğinin artması
B) Biyolojik çeşitliliğin azalması
C) Su kaynaklarının temizlenmesi
D) Hava kalitesinin iyileşmesi
E) Minerallerin artması

Çözüm:
Tarım ilaçları ekosistemi bozarak biyolojik çeşitliliği azaltır. Doğru cevap B seçeneğidir.