CÜMLEDE EŞ YA DA YAKIN ANLAM SÖZCÜKLERİ
Yakın Anlamlı Cümleler
Aynı düşünce çevresinde gelişen cümleler anlam açısından birbirine yakındır.
ÖSYM tarafından “yakın anlamlı cümle” bulma ile ilgili soru sorulmaktadır.
Yakın anlamlı cümleleri bulmak için öncelikle cümlenin konusu tespit edilmeli, daha sonra aynı konu çevresinde gelişen cümle bulunmalıdır.
Yakın anlamlı cümle bulunurken “mecaz” ve “yan” anlamlı sözcüklerin anlamı çözülmelidir.
“Yalnızca güneşli günlerde yürüyen kişi amacına ulaşamaz.” cümlesinde “güneşli gün” sözü mecaz anlam taşımaktadır ve “mutlu, iyi zamanlar” anlamında kullanılmıştır. “Yürüyen” sözcüğü de mecaz anlamlıdır ve “çalışmak” anlamındadır. Cümlenin yakın anlamlısı şöyle olabilir: “İsteneni elde etmek her koşulda çalışmayı zorunlu kılar.”
“Şiire yaşlı bir şair gibi başlamak, genç bir şair gibi sürdürmek gerekir.” cümlesinde “yaşlı” ve “genç” sözcüklerinin karşıladığı kavramları bulursak cümlenin yakın anlamlısını bulmak kolaylaşacaktır. “Yaşlı” sözcüğü “deneyim” sözcüğünü, “genç” sözcüğü “coşku ve heyecan” sözcüklerini karşılar. Cümlenin yakın anlamlısı şöyle olabilir: Şiir, deneyim ve coşkunun ürünüdür.
Aşağıda verilen ikili cümleler veya atasözleri yakın anlamlıdır:
- Yılanın ısırdığı insan, bir daha otlar arasında dolaşmaz.
- Sütten ağzı yanan, yoğurdu üfleyerek yer.
- Akıl yaşta değil baştadır fakat aklı başa yaş getirir.
- Akıl doğuştan da olsa onu zaman olgunlaştırır.
- İnsan yedisinde ne ise yetmişinde de odur.
- Can çıkmadan huy çıkmaz.
- Toprağın gecesine girmeyen tohum güneş yüzü göremez.
- Cefa çekmeden sefa sürülmez.
Cümle Tamamlama
Cümle tamamlamada anlam bütünlüğünü sağlayacak en uygun ifade getirilmelidir.
Boş bırakılan yere getirilecek ifadenin dil bilgisi açısından da cümleye uygun olması gerekir.
“Ailede tüm yükümlülükleri üzerlerine alan, çocuklarını her türlü sorumluluktan uzak tutan anne babalar … bireyler yetiştirirler.” cümlesinde boş bırakılan yeri en uygun şekilde tamamlayalım. Boşluktan önceki kısımda “her türlü sorumluktan uzak tutan anne babalar” sözü boşluğun olumsuz bir şekilde tamamlanacağını göstermektedir. Boşluğa “yaşamını biçimlendiremeyen, başkaları tarafından yönetilmeyi bekleyen” ifadesinin getirilmesi uygundur.
“Birçok sanatçının sanat dünyasından silinip gitmesinin nedeni ….” cümlesinde boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisinde verilenin getirilemeyeceğini bulalım.
A) gelişme ve değişmelere uyum sağlayamamasıdır.
B) her geçen gün yeni sanatçıların ortaya çıkmasıdır.
C) kendisini sanatına bütünüyle vermemiş olmasıdır.
D) yeni ve özgün yapıtlar ortaya koyamamasıdır.
E) çağın gereklerine ayak uyduramamasıdır
Boşluğa sanatçıların sanat dünyasından silinmesinin sebebiyle ilgili ifadeler getirilebilir, bu ifadeler de olumsuz olmak zorundadır. A, C, D, E seçeneklerinde verilenler olumsuz ifadelerdir. B seçeneğindeki ifade ise olumsuz bir ifade değildir, bu sebeple boş bırakılan yere getirilemez.
Cümle Oluşturma
Cümle oluşturma sorularında verilen söz öbekleri içerisinde yüklem olan söz öbeği en sona konur, diğer söz öbekleri biçim ve anlam bakımından yükleme uygun olarak dizilir. Cümle oluşturulurken öznenin de başta olacağı unutulmamalıdır.
ÖSYM’nin ALES’te sorduğu aşağıdaki soruyu çözelim:
I. arayıp bulmaya adayan
II. tanımlayan sanatçı, bu çalışmasında
III. İstanbul’u bir kez daha yorumluyor
IV. kendini, şehirlerin ruhlarını
V. bir sokak fotoğrafçısı olarak
Yukarıdaki sözler anlamlı ve kurallı bir cümle oluşturacak biçimde sıralandığında, hangisi baştan ikinci olur.
A)I. B)II. C)III. D)IV. E)V.
Numaralı sözcükleri uygun bir biçimde yan yana koyduğumuzda cümle anlamlı şekilde şöyle olur: “Kendini, şehirlerin ruhlarını arayıp bulmaya adayan bir sokak fotoğrafçısı olarak tanımlayan sanatçı, bu çalışmasında İstanbul’u bir kez daha yorumluyor.” Görüldüğü gibi ikinci sıraya I numaralı sözün gelmesi uygundur.
Kesin Çıkarılabilecek Yargı
Kesin çıkarılabilecek yargının bulunacağı cümlelerde herhangi bir yorum yapmadan sadece verilen cümleden hareket edilir.
Verilen yargı cümleden net ve kesin olarak çıkarılabilmelidir, çıkarılan yargı ihtimale dayanmamalıdır.
Aşağıda verilen cümleden bazı yargılar çıkarılmıştır, kesin çıkarılabilecek yargılar için ayraç için +, kesin çıkarılamayacak yargılar için — işareti kullanılmıştır:
“Bazı atletizm branşlarındaki rekorların 1900-2007 yılları arasındaki gelişiminin incelendiği bir araştırmaya göre, en çok rekor gülle ve cirit atma branşlarında, en az rekor kısa mesafe koşularında kırılmıştır.”
— Gülle ve cirit atma branşlarında daha fazla gelişme görülmüştür. (+)
— Uzun mesafe koşularında bir süredir yeni rekor kırılamamaktadır. (—)
— Kısa mesafe koşularında az da olsa rekorlar kırılmıştır. (+)
— 2007’den sonra bazı atletizm branşlarında rekor kırılamamıştır. (-)
— Gülle ve cirit atmada 2007’den önce birçok rekor kırılmıştır. (+)
— Gülle ve cirit atma branşlarında yarışan sporcu sayısında son yıllarda artış olmuştur. (-)
— Atletizmin bazı branşlarında her yıl rekor kırılmaktadır. (-)
