Çizgi Ölçek

• Haritadaki uzunlukların, gerçekteki değerlerinin bir doğru üzerinde gösterildiği ölçektir.
• İki nokta arasındaki kuş uçuşu uzaklık bulunabilir.
• Çizgi ölçekte, bir başka uzunluk değeri belirtilmemişse, çentikler arası “1 cm” olarak kabul edilir.
• Çizgi ölçek, kesir ölçeğe göre daha kullanışlıdır.

Yukarıdaki örnekte 1 cm ‘lik çizgi uzunluğunun karşılığı 10 km’dir. Bu çizgi ölçeğin, kesir ölçek olarak karşılığı 1cm /10 km yani 1 /1 000 000’dur.

Çizgi ölçeklerde, 0 (sıfır)’ın solunda daha küçük birimlerin yer aldığı bir bölüm bulunur. Bu kısım, daha küçük uzunlukları ölçmek için kullanılır. Haritalarda çizgi ölçek ile kesir ölçek birlikte verilir. Bunun nedeni, haritada fotokopi yoluyla olabilecek büyütme ya da küçültme işlemleri sonrasında, kesir ölçekle kullanılarak yapılan ölçümlerin yanlış sonuç vermesidir.

Çözümlü Test Soruları

1. Çizgi ölçek ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Haritalardaki küçültme oranını gösterir
B) Kesir ölçeğe dönüştürülebilir
C) Uzunluk birimi olarak sadece km kullanılır
D) Harita üzerindeki uzunluğun gerçek uzunluğa oranını ifade eder

Çözüm:
Çizgi ölçekte km, mil, m gibi farklı birimler kullanılabilir. Doğru cevap C‘dir.

---

2. Bir haritada çizgi ölçek üzerinde “0-100-200 km” yazıyor ve 0-100 km arası 4 cm ile gösterilmişse, bu haritanın kesir ölçeği nedir?
A) 1/2.500.000
B) 1/250.000
C) 1/25.000
D) 1/1.000.000

Çözüm:

• 100 km = 10.000.000 cm

• Ölçek = Harita Uzunluğu / Gerçek Uzunluk = 4 cm / 10.000.000 cm = 1/2.500.000
  Doğru cevap A‘dır.

---

3. Çizgi ölçeğin avantajı nedir?
A) Harita büyütülüp küçültüldüğünde ölçeğin değişmemesi
B) Hesaplama yapmaya gerek olmaması
C) Uluslararası kullanımının zorunlu olması
D) Sadece büyük ölçekli haritalarda kullanılabilmesi

Çözüm:
Çizgi ölçek, harita boyutu değişse bile orantılı olarak değiştiği için güvenilirdir. Doğru cevap A‘dır.

---

4. Bir çizgi ölçekte 0-50 km arası 2 cm ile gösterilmiştir. Buna göre 6 cm’lik harita uzunluğu gerçekte kaç km’dir?
A) 100
B) 150
C) 200
D) 250

Çözüm:

• 2 cm = 50 km ise 1 cm = 25 km

• 6 cm = 6 × 25 = 150 km
  Doğru cevap B‘dir.

---

5. Aşağıdaki durumların hangisinde çizgi ölçek kesir ölçeğe göre daha kullanışlıdır?
A) Haritanın dijital ortamda paylaşılması
B) Fotokopi ile büyütülmüş haritalarda
C) Küçük ölçekli dünya haritalarında
D) Yüksek hassasiyet gerektiren mühendislik çizimlerinde

Çözüm:
Fotokopi ile büyütülen haritalarda çizgi ölçek orantılı olarak büyüyeceği için kesir ölçekten daha kullanışlıdır. Doğru cevap B‘dir.