Asitler ve Bazları Tanıyalım 10. sınıf kimya

Asit-Baz Tanımları

• Canlılar için yaşamsal bir öneme sahip olan asitler ve bazların yapılarını ve özelliklerini bilmek bizler için büyük bir önem arz eder.
• Asit ve bazlara ilişkin ilk bilimsel tanım İsviçreli bilim insanı Svante Arrhenius tarafından yapılmıştır.
• Arrhenius’a göre, suda çözündüğünde suya H⁺ iyonu veren maddeler asit, OH^– iyonu veren maddeler bazdır.
  

• Bu tanıma göre HCl, H₂SO₄, HNO₃ gibi maddeler asit, NaOH, Mg(OH)₂ gibi maddeler bazdır.
• Asitlerin sulu çözeltilerinde oluşan hidrojen iyonu (H⁺) çözücü (Su) ortamında serbest hâlde bulunmaz. H₂O molekülüyle hidrojen bağı yaparak HaO⁺ (hidronyum) iyonuna dönüşür.
• Arrhenius, yapısında H⁺ iyonu bulunmayan asitler ile OH^– iyonu bulunmayan bazları açıklayamamıştır.
  

Uyarı:

• Her asit baz tepkimesinden mutlaka tuz oluşur. Suyun oluşumu asit ve bazın yapısına bağlıdır.
• Bütün nötralleşme tepkimeleri ekzotermiktir.

Asitlerin Özellikleri

1. Tatları ekşidir.
2. Sulu çözeltilerinde H₃O⁺ (hidronyum) iyonu fazlalığı vardır.
3. Genellikle suda iyi çözünürler.
4. Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
5. Mavi turnusol kağıdını kırmızıya boyarlar.
6. Aktifliği hidrojenden fazla olan metallerle tepkime vererek metalin tuzunu ve H₂ gazını oluştururlar.
   
7. Oksijeni olmayan anorganik asitler (HCl, HBr, Hl gibi) aktifliği Hidrojenden az olan metaller ile tepkimeye girmez.
   
8. Yapısında oksijen bulunan anorganik asitler yarısoy metaller ile tepkime verir. Ancak buradan H₂ gazı yerine asitin anyonundan gelen SO₂, CO₂, NO₂ gibi gazlar oluşur.
   

Uyarı: Asitler, solunum ve sindirim yoluyla alındıklarında cilde temas ettiğinde ciddi sağlık sorunları oluşur.

Bazların Özellikleri

1. Tatları acıdır.
2. Sulu çözeltilerinde OH^– iyonu fazlalığı vardır.
3. Temas edildiklerinde ele kayganlık hissi verirler.
4. Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
5. Kırmızı turnusolu maviye çevirir.
6. Alkali metallerin hidroksitleri (NaOH, KOH gibi) hariç diğerlerinin sudaki çözünürlükleri genellikle azdır.
7. Kuvvetli bazlar (Alkali metallerin oksit ve hidroksitleri.) amFoter metallerle (Zn, AI, Cr, Pb, Sn gibi…) tepkime vererek tuz ve H₂ gazını oluştururlar.
   
8. Bazlar, asitler ile nötralleşme tepkimesi verir.
   
9. Aşındırıcı ve tahriş edicidirler. Sodyum hidroksit (NaOH) nem çekicidir. Ele temas ederse ciddi yanıklara sebeb olur.

Uyarı

• Asit ya da bazlar cilde temas ettiğinde bol su ile yıkanmalıdır.
• Metal oksitlerde oksijenin kütlece yüzdesi arttıkça asidik özelliği artar.

Oksitlerin Asidik ve Bazik Özelliği

Elementlerin oksijen ile yaptıkları bileşiklere oksit denir. Oksitleri aşağıdaki gibi sınıflandırabiliriz. (O₂^– oksit iyonu)

Asidik Oksitler

Moleküllerinde birden fazla oksijen atomu bulunduran ametal oksitlerdir.

Bazik Oksitler

Genellikle metal oksitler bazik özellik gösterir.

Nötr Oksitler

Amfoter Oksitler

Asitlerin Suda Çözünme Tepkimeleri

Uyarı:

Bazların Suda Çözünme Tepkimeleri

İndikatör Nedir?

• İndikatörler doğal ya da yapay yollardan elde edilebilir.
• Ortanca çiçeği, lahana, çay, nar, kuzu kulağı gibi bitkilerden indikatörler yapılabilir.

• Laboratuvarlarda kullanılan indikatörlerden bazıları, asidik ve bazik ortamda oluşturdukları renk değişimleri aşağıda verilmiştir.

• Turnusol indikatörü kuzu kulağı bitkisinin özsuyundan elde edilir.
• İndikatörler, asitlik-bazlık derecesini göstermezler, sadece ortamın asidik mi yoksa bazik mi olduğunu belirler.