Üzerinden Akım Geçen Düz Bir Telin Etrafında Oluşan Manyetik Alan
Mıknatıs dışında başka cisimlerin etrafında da manyetik alan oluşur mu?
1820 yılında Hans Christian Oersted (Hans Cristiyan Orsted,
1775-1851) öğrencilerine ders vermek için hazırlandığı sırada masasının
üzerinde duran pusulanın ibresinin akım geçen telden etkilendiğini
görür. Bu olaydan yola çıkarak içerisinden akım geçen telin etrafında
manyetik alan oluştuğu sonucuna varır.
Üzerinden akım geçen düz bir telin etrafında oluşan manyetik alan
pusula kullanılarak incelenebilir.
Anahtar açıkken devrede akım oluşmaz ve pusulaların ibreleri yerin
manyetik alanının etkisiyle aynı tarafa yönelir (Şekil 1.26: a). Anahtar
kapatıldığında Şekil 1.26: b’deki gibi iletkenden geçen akım
nedeniyle telin etrafında bir manyetik alan oluşur. Yerin oluşturduğu
manyetik alan, telin oluşturduğu manyetik alana göre zayıf olduğundan
telin manyetik alanından etkilenen pusulaların ibreleri bir halka oluşturacak
şekilde sapar.
Üzerinden akım geçen telin etrafında oluşan manyetik alan içerisindeki
manyetik maddelere kuvvet uygular. Telin çevresine serpilen demir
tozları bu kuvvetin etkisiyle Görsel 1.16’daki gibi konumlanır.
Üzerinden akım geçen düz bir telin etrafında oluşan manyetik alanı
etkileyen değişkenleri “Düz telden geçen akımın oluşturduğu manyetik
alan” deneyini yaparak inceleyiniz.
