Türk Kültürü Havzası
Kaynağını Orta Asya’dan alan Türk kültürü zaman içinde göç yolları ile farklı coğrafyalara taşınmış ve bu alanlarda benliğini muhafaza etmiştir. Türk kültürüne sahip toplumlar her ne kadar farklı coğrafyalara göç etmiş ve aradan yüzyıllar geçmiş olsa da bu alanlarda aynı kültürün izlerini görmek mümkündür. Örneğin, Orta Asya’da kopuz çalınırken Anadolu’da bağlama çalınması, Orta Asya’da ve Anadolu’nun halı ve kilim dokumacılığının yaygın olması, ibadethanelerin benzer mimaride inşa edilmesi, benzer yemeklerin yapılması, birbirine yakın örf ve âdetlerin hâlâ devam etmesi tarihi ve kültürel bağların geniş bir coğrafyaya yansıması olarak kabul edilebilir.
İlk olarak Orta Asya’da orta çıkan Türk kültürü Türklerin İslamiyet’i kabul etmesiyle birlikte çok daha geniş alanlara yayılma fırsatı bulunmuştur. Günümüzde Türk kültür havzası Balkanlar, Kafkasya, Türkistan, Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgelerini kapsayacak şekilde genişlemiştir. Günümüzde Türk kültür havzası içinde yer alan başlıca bağımsız devletler şunlardır;
Günümüzde Türk kültür havzası içindeki alanlarda pek çok bağımsız devletin yanı sıra birçok özerk toplulukta bulunmaktadır. Buradaki devletlerin varlıklarını devam ettirmeleri Türkiye Cumhuriyeti açısından son derece önemlidir. Aynı şekilde bu bölgelerde var olan devletler için de Türkiye Cumhuriyeti’nin varlığı büyük bir öneme sahiptir. Türk kültür havzasının en önemli alanlarından biri olan Orta Asya’da günümüzde Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan, Türkmenistan gibi bağımsız devletlerin yanı sıra Doğu Türkistan gibi özerk yapılanmalara sahip topluluklarda bulunmaktadır. Bunlar dışında çeşitli ülkelerde Türk kültür özelliklerine sahip toplulukların yaygın olarak yaşadığı bir çok ülke bulunmaktadır. Örneğin İran’da yaşayan Türk nüfusunun sayısı pek çok bağımsız Türk devletinin nüfusundan çok daha fazladır. Türk kültür havzası içinde yer alan diğer bir bölge olan Kafkasya’da hem Türk hem de Müslüman olan çeşitli toplumlar bulunmaktadır. Kafkasya bölgesinde yaşayan toplumlara Azerbaycan, Dağıstan ve Çeçen halkları örnek gösterilebilir.
Türkiye’nin Avrupa Kıtası’nda yer alan Trakya bölgesinden başlayan Balkanlar bölgesi Türk kültürüne ait izlerin yaygın olarak görülebileceği bölgelerdendir. Balkanlar yaklaşık yarım asır boyunca Osmanlı imparatorluğunun hüküm sürdüğü bir coğrafya olması nedeniyle bu bölgede Türk kültürünün izleri belirgin olarak görülür. Balkan ülkelerine gidildiğinde Anadolu’dan ayırt edilemeyecek kadar benzerlikler olduğunu görülmektedir. Balkan bölgelerinde yüzyıllardır devam eden bu birlikteliğin gelecek nesillere taşınabilmesi için ortak kültürel çalışmalar yapılmakta, bu bölgelerde bulunan Türk kültürüne ait çeşitli değerleri yansıtan tarihi eserlerin Türkiye’nin desteği ile restore edilmektedir.
Türk kültürüne ait izlerin yaygın olarak görüldüğü bölgelerden biri olan Kuzey Afrika, uzun yıllar boyunca Osmanlı İmparatorluğu’nun hâkimiyetinde kalmıştır. Bu nedenle çok uzun süre boyunca Türk kültürünün egemen olduğu bu bölgede Türk kültürüne ait izlere Mısır’dan Fas’a kadar pek çok ülkede rastlanılmaktadır.
