SÖZCÜK BİLGİSİ
Tek başına bir anlamı olan veya bir anlam taşımadığı halde tümce içinde görev alan ses veya ses gruplarına sözcük denir.
Sözcükler bir veya birden çok heceden meydana gelebilirler.
- “bal, kalem, ev, göz, kağıt, ayak…”
Bazı sözcüklerin tek başına anlamı olmadığı halde kendinden önce ve sonra gelen sözcükler arasında anlam ilişkisi kurarlar.
- “Babam bana kalem ve defter aldı”
- “Kuru fasulye ile pilav iyi gider.”
ANLAM ÖZELLİKLERİNE GÖRE SÖZCÜKLER
Gerçek Anlamlı Sözcükler:
Bir sözcüğün, sözcükte açıklanan ve ilk akla gelen anlamına gerçek anlamı veya sözlük anlamı denir. Bir sözcüğün, sözlük anlamı dışında kazandığı yeni bir anlam var ise buna yan anlam denir.
Mecaz Anlamlı Sözcükler:
Bir sözcüğün gerçek anlamından uzaklaştırılarak, benzetmeli bir anlamda kullanılmasına mecaz anlam denir.
Terim Anlamlı Sözcükler:
Bir bilim, sanat veya meslek dalıyla ilgili, 0 alana özel belirli bir kavram ifade eden sözcüklere terim anlam denir.
“nokta, virgül, fiil, tümce, zamir…” dil bilgisi alanına ait terimlerdir. “açık havza, akarsu, basınç, delta, enlem, harita, göç…” coğrafi terimleridir. “penaltı, ofsayt, verkaç, rövaşata…” futbol terimleridir.
Kelimelerin anlamlarını sözlükten, doğru yazımını ise imla (yazım) kılavuzundan öğreniriz. Kelimelerin doğru yazımını öğrenmek için bol bol kitap okumalıyız.
ANLAM İLİŞKİLERİNE GÖRE SÖZCÜKLER
1. Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler
Yazılışları farklı, anlamları aynı olan kelimelere eş anlamlı (anlamdaş) kelimeler denir.
Aşağıdaki tabloyu inceleyiniz.
2. Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler
Anlamca birbirinin karşıtı, tamamen tersi olan sözcüklere karşıt (zıt) anlamlı sözcükler denir.
Aşağıdaki tabloyu inceleyiniz.
Bir sözcüğün olumsuzu o sözcüğün zıt (karşıt) anlamlısı değildir. Örneğin; “geldi” sözcüğünün zıt anlamlısı “gelmedi” değildir. “Geldi” sözcüğünün zıt anlamlısı “gitti” sözcüğüdür.
3. Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler
Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları farklı olan sözcüklere eş sesli (sesteş) sözcükler denir.
Eş sesli (sesteş) sözcükler anlamlarını cümle içinde kazanırlar. Bu nedenle eş sesli sözcüğün tek başına hangi anlamda kullanıldığını anlayamayız. Sözcüğü cümle içinde kullanarak hangi anlamda kullanıldığını anlayabiliriz.
