Büyük Selçuklu Devleti (1040-1157):

Büyük Selçuklu, Gazneliler ile Dandanakan Savaşı (1040) sonucu resmen kurulmuştur. Rey şehri alınarak başkent yapılmıştır. Bu tarihten sonra Selçukluların İslam dünyasında itibarı artmış, devletin Batıya ilerleyişi hız kazanmıştır.

Not: Oğuz kökenli (Kınık Boyu) ilk büyük Türk-İslam devletidir.

Devletin ismi kurucusu olan Selçuk Bey’den almıştır. Fakat devletin resmi kurucusu Tuğrul Bey’dir.(TuğruI Bey adına Kurultay hutbe okutarak onu hükümdar ilan eder)

Tuğrul Bey, İslamiyet’in yayılması ve korunması adına birçok girişimde bulunduğu için Abbasi Halifesi tarafından kendisine “Doğu’nun ve Batı’nın Sultanı” unvanı verilmiştir.

Tuğrul Bey devleti kardeşi Çağrı Bey ile birlikte yönetmiştir. Batı’da kardeşi Doğu yani merkezde ise kendisi yer almıştır. (İkili Sistem) Devlet’in en parlak zamanı Melikşah döneminde yaşanmıştır.

Büyük Selçuklu devleti topraklarını genişletmek adına komutanlarına Kılıç Hakkı tanımıştır.

Bilgi: Kılıç Hakkı, fethedilen toprakların fetheden komutanlara verilmesidir. Bu durum fetih hareketlerinin hız kazanmasını sağlamıştır.

Selçuklu Devleti’nde Gelişimin İzleri:

Farklı kültürleri ve toplulukları bünyesinde barındırmıştır.

Nizamülmülk, Büyük Selçuklu devletinde vezirlik yapmış, hem devlet adamı hem de âlimdir.

Dünyanın ilk üniversitesi sayılan Nizamiye Medreseleri Nizamülmülk tarafından kurulmuştur. İlk olarak Bağdat’ta Alparslan döneminde açıldı. Melikşah zamanında geliştirilerek birçok merkezde kurulmuştur.

• Devlet adamı yetiştirmek
• Din adamı yetiştirmek
• Oğuzların dini inançlarını pekiştirmek
• Batinilerin zararlı çalışmalarını engellemek

gibi birçok hizmete amaç etmek için her yaştan insanın ücretsiz eğitim alabildiği kurumlardır.

Bunun yanında Nizamülmülk, iyi bir devlet adamının nasıl olması konusunda kaleme aldığı Siyasetname eseri ile devlet yönetimi hakkında önemli bilgiler verilmiştir.

ÇÖZÜMLÜ TEST SORULARI

1. Büyük Selçuklu Devleti’nin kurucusu kimdir?
A) Alparslan
B) Tuğrul Bey
C) Melikşah
D) Sencer
E) Çağrı Bey

Çözüm: Büyük Selçuklu Devleti, 1040 yılında Tuğrul Bey tarafından kurulmuştur.
Doğru Cevap: B

---

2. 1071 Malazgirt Savaşı’nda Büyük Selçuklu Devleti’nin hükümdarı kimdi?
A) Tuğrul Bey
B) Alparslan
C) Melikşah
D) Sencer
E) Çağrı Bey

Çözüm: Malazgirt Savaşı (1071), Sultan Alparslan döneminde Bizans’a karşı kazanılmıştır.
Doğru Cevap: B

---

3. Büyük Selçuklu Devleti’nin başkenti neresidir?
A) İstanbul
B) Bağdat
C) Rey
D) Buhara
E) Semerkant

Çözüm: Büyük Selçuklu Devleti’nin başkenti önce Rey, daha sonra İsfahan olmuştur. Ancak ilk başkent Rey’dir.
Doğru Cevap: C

---

4. Aşağıdakilerden hangisi Büyük Selçuklu Devleti döneminde kurulan medreselerden biridir?
A) Süleymaniye Medresesi
B) Nizamiye Medreseleri
C) Fatih Medresesi
D) Selimiye Medresesi
E) Beyazıt Medresesi

Çözüm: Nizamiye Medreseleri, Büyük Selçuklu Veziri Nizamülmülk tarafından kurulmuştur.
Doğru Cevap: B

---

5. Büyük Selçuklu Devleti’nin yıkılmasına neden olan savaş hangisidir?
A) Malazgirt Savaşı
B) Katvan Savaşı
C) Pasinler Savaşı
D) Dandanakan Savaşı
E) Miryokefalon Savaşı

Çözüm: Katvan Savaşı (1141)‘de Karahitaylara yenilen Büyük Selçuklu Devleti zayıflamış ve yıkılmıştır.
Doğru Cevap: B