Kimyasal tepkimeler, benzer özelliklerine göre sınıflandırılır. Bu sınıflandırma, tepkimeleri daha kolay anlamamızı ve tahmin etmemizi sağlar. En yaygın tepkime türlerinden biri, iki veya daha fazla maddenin birleşerek tek bir ürün oluşturduğu **sentez (birleşme)** tepkimeleridir. Bunun tersine, bir bileşiğin daha basit maddelere ayrıştığı tepkimeler ise **analiz (ayrışma)** olarak adlandırılır. Bir elementin, bir bileşikteki başka bir elementin yerine geçtiği tepkimeler **tekli yer değiştirme**; iki bileşikteki iyonların karşılıklı yer değiştirmesiyle gerçekleşen tepkimeler ise **çiftli yer değiştirme** olarak bilinir. Ayrıca, bir maddenin oksijenle hızlı bir şekilde tepkimeye girerek ısı ve ışık yaydığı tepkimeler **yanma** tepkimeleridir. Son olarak, bir asit ve bir bazın tepkimeye girerek tuz ve su oluşturduğu tepkimeler ise **nötralleşme** tepkimeleridir. Her tepkime türü, kendine özgü bir mekanizmaya ve ürüne sahiptir.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

---

Soru 1:

Aşağıdaki tepkimelerden hangisi bir sentez (birleşme) tepkimesidir?

A) $2KClO_3(k) \rightarrow 2KCl(k) + 3O_2(g)$
B) $CH_4(g) + 2O_2(g) \rightarrow CO_2(g) + 2H_2O(s)$
C) $SO_3(g) + H_2O(s) \rightarrow H_2SO_4(aq)$
D) $Zn(k) + 2HCl(aq) \rightarrow ZnCl_2(aq) + H_2(g)$
E) $HCl(aq) + NaOH(aq) \rightarrow NaCl(aq) + H_2O(s)$

Çözüm:
Sentez tepkimelerinde iki veya daha fazla madde birleşerek tek bir ürün oluşturur. C şıkkındaki tepkimede, $SO_3$ ve $H_2O$ birleşerek $H_2SO_4$ oluşturmuştur.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 2:

$2H_2O_2(aq) \rightarrow 2H_2O(s) + O_2(g)$ tepkimesi hangi tür bir tepkimedir?

A) Sentez
B) Yanma
C) Analiz (Ayrışma)
D) Nötralleşme
E) Tekli yer değiştirme

Çözüm:
Bu tepkimede bir bileşik ($H_2O_2$) daha basit bileşiklere ve elementlere ($H_2O$ ve $O_2$) ayrışmaktadır. Bu, bir analiz (ayrışma) tepkimesidir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 3:

Aşağıdaki tepkimelerden hangisi hem yanma hem de sentez tepkimesi olarak sınıflandırılabilir?

A) $C(k) + O_2(g) \rightarrow CO_2(g)$
B) $2H_2O(s) \rightarrow 2H_2(g) + O_2(g)$
C) $CaO(k) + H_2O(s) \rightarrow Ca(OH)_2(aq)$
D) $Cu(k) + 2AgNO_3(aq) \rightarrow Cu(NO_3)_2(aq) + 2Ag(k)$
E) $HCl(aq) + NaOH(aq) \rightarrow NaCl(aq) + H_2O(s)$

Çözüm:
Bir maddenin oksijenle tepkimeye girmesi yanmadır. A şıkkında karbonun oksijenle tepkimesi yanmadır. Ayrıca, iki elementin birleşerek tek bir ürün oluşturması bir sentez tepkimesidir.
Doğru cevap A şıkkıdır.

---

Soru 4:

$Fe(k) + CuSO_4(aq) \rightarrow FeSO_4(aq) + Cu(k)$ tepkimesi hangi tür bir tepkimedir?

A) Sentez
B) Analiz
C) Tekli yer değiştirme
D) Çiftli yer değiştirme
E) Yanma

Çözüm:
Bu tepkimede Fe elementi, $CuSO_4$ bileşiğindeki Cu elementinin yerini almıştır. Bu, bir tekli yer değiştirme tepkimesidir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 5:

Bir asit ve bir bazın tepkimeye girerek tuz ve su oluşturduğu tepkime türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Çökelme
B) Nötralleşme
C) Sentez
D) Analiz
E) Yanma

Çözüm:
Asit ve baz tepkimelerinin genel adı nötralleşmedir. Bu tepkimeler sonucunda oluşan ürünler genellikle bir tuz ve sudur.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 6:

Aşağıdaki tepkimelerden hangisi bir çiftli yer değiştirme tepkimesi değildir?

A) $AgNO_3(aq) + NaCl(aq) \rightarrow AgCl(k) + NaNO_3(aq)$
B) $HCl(aq) + KOH(aq) \rightarrow KCl(aq) + H_2O(s)$
C) $2H_2O(s) \rightarrow 2H_2(g) + O_2(g)$
D) $Pb(NO_3)_2(aq) + 2KI(aq) \rightarrow PbI_2(k) + 2KNO_3(aq)$
E) $H_2SO_4(aq) + 2NaOH(aq) \rightarrow Na_2SO_4(aq) + 2H_2O(s)$

Çözüm:
C şıkkındaki tepkimede, $H_2O$ molekülü elementlerine ayrışmaktadır. Bu bir analiz tepkimesidir. Diğer seçenekler çiftli yer değiştirme tepkimeleridir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 7:

Aşağıdaki tepkime türlerinden hangisinde tepkime sonucunda genellikle ısı ve ışık açığa çıkar?

A) Nötralleşme
B) Analiz
C) Yanma
D) Çökelme
E) Sentez

Çözüm:
Yanma tepkimeleri, bir maddenin oksijenle hızlı bir şekilde reaksiyona girerek büyük miktarda enerji (ısı ve ışık) açığa çıkardığı ekzotermik tepkimelerdir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 8:

Bir çözeltide katı bir maddenin (çökelti) oluşması hangi tepkime türünün en belirgin özelliğidir?

A) Yanma
B) Çözünme
C) Nötralleşme
D) Çökelme
E) Analiz

Çözüm:
Çökelme tepkimeleri, iki sulu çözelti karıştırıldığında, iyonların yer değiştirmesi sonucunda suda çözünmeyen bir katı (çökelti) oluşmasıyla karakterize edilir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 9:

Aşağıdaki tepkimelerden hangisi doğru bir şekilde denkleştirilmiş bir yanma tepkimesidir?

A) $C_2H_4 + 2O_2 \rightarrow 2CO_2 + 2H_2O$
B) $C_2H_4 + 3O_2 \rightarrow 2CO_2 + 2H_2O$
C) $C_2H_4 + O_2 \rightarrow 2CO_2 + 2H_2O$
D) $C_2H_4 + 4O_2 \rightarrow 2CO_2 + 2H_2O$
E) $C_2H_4 + O_2 \rightarrow CO_2 + H_2O$

Çözüm:
Tepkime denklemini denkleştirelim:
Sol: 2 C, 4 H. Sağ: 2 C için $2CO_2$, 4 H için $2H_2O$.
Sol: $C_2H_4 + O_2$. Sağ: $2CO_2 + 2H_2O$.
Oksijen sayısını kontrol edelim: Sağda $(2 \times 2) + (2 \times 1) = 6$ O atomu var. Solda 6 O atomu için $3O_2$ gerekir. Denkleştirilmiş tepkime: $C_2H_4 + 3O_2 \rightarrow 2CO_2 + 2H_2O$.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 10:

Asit ve bazların tepkimeleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Bir çiftli yer değiştirme tepkimesidir.
B) Nötralleşme olarak adlandırılır.
C) Genellikle su ve tuz oluşur.
D) Her zaman ısı açığa çıkar.
E) Kütle her zaman azalır.

Çözüm:
Kimyasal tepkimelerin tamamında Kütlenin Korunumu Kanunu geçerlidir, yani tepkimeye giren maddelerin toplam kütlesi oluşan ürünlerin toplam kütlesine eşittir.
Doğru cevap E şıkkıdır.

---

Soru 11:

Aşağıdaki tepkime denklemlerinden hangisi bir asit-baz tepkimesidir?

A) $2Fe + 3Cl_2 \rightarrow 2FeCl_3$
B) $HCl + NaOH \rightarrow NaCl + H_2O$
C) $H_2SO_4 + 2Na \rightarrow Na_2SO_4 + H_2$
D) $2H_2O \rightarrow 2H_2 + O_2$
E) $CuO + H_2 \rightarrow Cu + H_2O$

Çözüm:
B şıkkında asit (HCl) ile baz (NaOH) tepkimeye girerek tuz (NaCl) ve su ($H_2O$) oluşturmaktadır.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 12:

Hangi tepkime türü, bir bileşiğin ısı, ışık veya elektrik enerjisi etkisiyle parçalanmasıyla gerçekleşir?

A) Sentez
B) Analiz
C) Nötralleşme
D) Yanma
E) Tekli yer değiştirme

Çözüm:
Analiz (ayrışma) tepkimeleri, bir bileşiğin daha basit bileşenlere ayrıldığı endotermik (genellikle enerji alan) tepkimelerdir.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 13:

Aşağıdaki tepkimelerden hangisi çiftli yer değiştirme tepkimesi **değil**, tekli yer değiştirme tepkimesidir?

A) $NaOH + HCl \rightarrow NaCl + H_2O$
B) $H_2SO_4 + Mg \rightarrow MgSO_4 + H_2$
C) $NaCl + AgNO_3 \rightarrow AgCl + NaNO_3$
D) $FeS + 2HCl \rightarrow FeCl_2 + H_2S$
E) $KOH + HNO_3 \rightarrow KNO_3 + H_2O$

Çözüm:
B şıkkında, Mg metali, $H_2SO_4$ bileşiğindeki H elementinin yerini alarak $MgSO_4$ oluşturmuştur. Bu bir tekli yer değiştirme tepkimesidir.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 14:

Aşağıdaki tepkime türlerinden hangisinde her zaman bir element ve bir bileşik reaktif olarak bulunur?

A) Analiz
B) Sentez
C) Nötralleşme
D) Tekli yer değiştirme
E) Yanma

Çözüm:
Tekli yer değiştirme tepkimelerinin genel formülü $A + BC \rightarrow AC + B$’dir. Bu formülde A bir element, BC ise bir bileşiktir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 15:

Bir metal ve bir asidin tepkimesi sonucu genellikle hangi ürünler oluşur?

A) Tuz ve su
B) Oksit ve su
C) Tuz ve hidrojen gazı
D) Tuz ve oksijen gazı
E) Baz ve su

Çözüm:
Aktif bir metal, asitle tepkimeye girdiğinde tuz ve hidrojen gazı açığa çıkarır. Örnek: $Zn + 2HCl \rightarrow ZnCl_2 + H_2(g)$. Bu bir tekli yer değiştirme tepkimesidir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---