Kimyasal tepkimelerin oluşum süreci, reaktif moleküllerin birbirine yeterince yakınlaşması ve uygun yönelimde çarpışmasıyla başlar. Bu çarpışmalar sonucunda mevcut kimyasal bağlar kırılır ve atomlar yeniden düzenlenerek yeni bağlar oluşturur. Bu süreç sırasında enerji değişimi yaşanır. Eğer tepkime, dışarıya enerji (genellikle ısı veya ışık) veriyorsa **ekzotermik**, eğer gerçekleşmesi için dışarıdan enerji alıyorsa **endotermik** olarak adlandırılır. Bir tepkimenin başlaması için gereken minimum enerji miktarına **aktivasyon enerjisi** denir. Tepkime hızını etkileyen faktörler arasında reaktiflerin konsantrasyonu, sıcaklık, basınç (gazlar için), temas yüzeyi ve katalizör kullanımı bulunur. Katalizörler, tepkimenin mekanizmasını değiştirerek aktivasyon enerjisini düşürür ve tepkime hızını artırır, ancak tepkimeye girip harcanmazlar.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

---

Soru 1:

Bir kimyasal tepkimenin gerçekleşmesi için gerekli olan minimum enerjiye ne ad verilir?

A) Kinetik enerji
B) Potansiyel enerji
C) Aktivasyon enerjisi
D) Serbest enerji
E) Bağ enerjisi

Çözüm:
Kimyasal tepkimenin başlaması için gereken ve moleküllerin çarpışmasını sağlayan minimum enerjiye aktivasyon enerjisi denir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 2:

Aşağıdakilerden hangisi bir kimyasal tepkimenin oluşumunu hızlandırmaz?

A) Katalizör kullanmak
B) Reaktiflerin derişimini artırmak
C) Sıcaklığı artırmak
D) Temas yüzeyini azaltmak
E) Basıncı artırmak (gaz tepkimeleri için)

Çözüm:
Temas yüzeyini azaltmak, reaktif moleküller arasındaki çarpışma sıklığını düşüreceği için tepkime hızını azaltır. Diğer seçenekler ise tepkime hızını artıran faktörlerdir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 3:

Tepkime gerçekleşirken dışarıya ısı veren tepkimelere ne denir?

A) Endotermik
B) Ekzotermik
C) Nötralleşme
D) Sentez
E) Analiz

Çözüm:
Ekzotermik tepkimeler, enerji açığa çıkarır ve ortamın sıcaklığını artırır. Yanma tepkimeleri bu duruma en yaygın örnektir.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 4:

Bir tepkime kabının sıcaklığını artırmak, tepkime hızını neden artırır?

A) Reaktiflerin molar kütlesi artar.
B) Moleküllerin kinetik enerjisi ve çarpışma sayısı artar.
C) Katalizörlerin etkisi azalır.
D) Aktivasyon enerjisi artar.
E) Reaktiflerin derişimi azalır.

Çözüm:
Sıcaklık arttığında, moleküllerin ortalama kinetik enerjisi artar. Bu, hem moleküllerin daha hızlı hareket etmesine hem de etkin çarpışma sayısının artmasına yol açar, böylece tepkime hızlanır.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 5:

Bir katalizörün tepkime mekanizmasına etkisi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ürün miktarını artırır.
B) Tepkimeye giren madde miktarını değiştirir.
C) Aktivasyon enerjisini düşürerek tepkime hızını artırır.
D) Tepkimeyi başlatır.
E) Tepkimeyi durdurur.

Çözüm:
Katalizörler, tepkimenin gerçekleşmesi için alternatif bir yol sunarak aktivasyon enerjisini düşürür ve bu sayede tepkime hızını artırır. Ancak kendileri tepkimede harcanmaz ve ürün miktarını etkilemez.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 6:

Tepkimenin gerçekleşmesi için ısı alan tepkimelere ne denir?

A) Ekzotermik
B) Endotermik
C) Redoks
D) Çökelme
E) Yanma

Çözüm:
Endotermik tepkimeler, dışarıdan enerji (ısı) alarak gerçekleşir ve bu nedenle ortamın sıcaklığını düşürürler.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 7:

Reaktiflerin temas yüzeyini artırmak için aşağıdaki işlemlerden hangisi yapılabilir?

A) Maddeyi parçalara ayırmak
B) Maddeyi bütün halinde bırakmak
C) Maddeyi soğutmak
D) Derişimi azaltmak
E) Basıncı düşürmek

Çözüm:
Katı haldeki bir maddeyi toz haline getirmek veya küçük parçalara ayırmak, reaktiflerin temas yüzeyini artırır ve dolayısıyla tepkime hızını artırır.
Doğru cevap A şıkkıdır.

---

Soru 8:

Gaz tepkimelerinde basıncın artırılması tepkime hızını neden artırır?

A) Moleküllerin hacmi artar.
B) Birim hacimdeki molekül sayısı artar.
C) Tepkime denklemi değişir.
D) Aktivasyon enerjisi artar.
E) Moleküller arasındaki çekim kuvvetleri azalır.

Çözüm:
Sabit hacimde basıncın artırılması, birim hacme düşen molekül sayısını (derişimi) artırır. Bu da moleküllerin birbirleriyle çarpışma olasılığını artırarak tepkimeyi hızlandırır.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 9:

Aşağıdaki tepkime türlerinden hangisinde tepkime oluşumu için genellikle ısı gereklidir?

A) Yanma
B) Nötralleşme
C) Çözünme
D) Analiz (ayrışma)
E) Korozyon

Çözüm:
Analiz (ayrışma) tepkimeleri, büyük moleküllerin ısı veya elektrik enerjisi yardımıyla daha küçük bileşenlere ayrışmasıdır. Bu tepkimeler genellikle endotermiktir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 10:

Bir kimyasal tepkimenin oluşumu sırasında moleküllerin etkin bir şekilde çarpışabilmesi için sahip olması gereken iki temel özellik nedir?

A) Yeterli kütle ve hacim
B) Yeterli enerji ve uygun yönelim
C) Yüksek basınç ve düşük sıcaklık
D) Yeterli derişim ve düşük aktivasyon enerjisi
E) Homojen karışım ve heterojen katalizör

Çözüm:
Tepkimelerin çarpışma teorisine göre, moleküllerin tepkime verebilmesi için hem yeterli kinetik enerjiye (aktivasyon enerjisi) hem de doğru yönde (uygun geometride) çarpışmaya sahip olmaları gerekir.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 11:

Aşağıdaki tepkime hızı ve faktör eşleşmelerinden hangisi yanlıştır?

A) Sıcaklık artışı – Hız artışı
B) Katalizör kullanımı – Hız artışı
C) Temas yüzeyinin artırılması – Hız artışı
D) İnhibitör kullanımı – Hız artışı
E) Reaktif derişiminin artışı – Hız artışı

Çözüm:
İnhibitörler, katalizörlerin aksine, tepkime hızını azaltan maddelerdir. Bu nedenle D şıkkındaki eşleşme yanlıştır.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 12:

Bir tepkimenin entalpi değişimi ($\Delta H$) negatif ise, bu tepkime hangi türdendir?

A) Endotermik
B) Ekzotermik
C) Nötralleşme
D) Sentez
E) Redoks

Çözüm:
Tepkime entalpisi ($\Delta H$), ürünlerin enerjisi ile reaktiflerin enerjisi arasındaki farktır. Eğer $\Delta H < 0$ ise (negatif), ürünlerin enerjisi reaktiflerden daha düşüktür, bu da tepkime sırasında enerji açığa çıktığı anlamına gelir ve tepkime ekzotermiktir.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 13:

Tepkime hızı birimi genellikle aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilir?

A) $g/mol$
B) $mol/L.s$
C) $L.atm/mol.K$
D) $mol/g$
E) $L/mol$

Çözüm:
Tepkime hızı, birim zamanda derişimdeki değişimi gösterir. Derişim birimi mol/L, zaman birimi ise saniyedir. Dolayısıyla, tepkime hızı birimi $mol/L.s$ veya $M/s$ olarak ifade edilir.
Doğru cevap B şıkkıdır.

Soru 14 :

Aktivasyon enerjisi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Aktivasyon enerjisi artışı tepkime hızını artırır.
B) Katalizör kullanılarak aktivasyon enerjisi düşürülebilir.
C) Sıcaklık artışı aktivasyon enerjisini değiştirmez.
D) Aktivasyon enerjisi, ileri ve geri tepkimeler için farklı olabilir.
E) Aktivasyon enerjisi değeri her zaman pozitiftir.

Çözüm:
Aktivasyon enerjisi, bir tepkimenin gerçekleşmesi için aşılması gereken enerji bariyeridir. Bu enerji ne kadar yüksek olursa, tepkime o kadar yavaş gerçekleşir. Bu nedenle aktivasyon enerjisinin artması, tepkime hızını azaltır.
Doğru cevap A şıkkıdır.

---

Soru 15:

Kömürün toz haline getirilerek yakılması, yanma hızını neden artırır?

A) Kömürün atomları değişir.
B) Kömürün içerdiği enerji artar.
C) Temas yüzeyi artar.
D) Aktivasyon enerjisi düşer.
E) Ortama daha fazla oksijen girer.

Çözüm:
Kömürün toz haline getirilmesi, yüzey alanını önemli ölçüde artırır. Bu, kömürün oksijenle temas eden yüzeyini büyüttüğü için tepkime hızını artırır.
Doğru cevap C şıkkıdır.