Çözünme olayı, bir maddenin başka bir madde içinde homojen olarak dağılması sürecidir. Bu olay farklı şekillerde sınıflandırılabilir. En yaygın sınıflandırmalar, çözünen ve çözücünün fiziksel hallerine (katı, sıvı, gaz) ve çözünme sürecinin enerji değişimine (ekzotermik veya endotermik) göre yapılır. Gazlar ve sıvılar birbiri içinde çözünerek çözelti oluşturabilirken, katılar da sıvı veya katı içinde çözünebilir. Enerji değişimine göre, çözünme süreci ikiye ayrılır: endotermik çözünme ve ekzotermik çözünme. Endotermik çözünmede, çözünme için dışarıdan ısı alınır (ortam soğur), çünkü çözünen ve çözücü bağlarını kırmak için harcanan enerji, yeni oluşan çözünen-çözücü bağlarından açığa çıkan enerjiden daha fazladır. Ekzotermik çözünmede ise tam tersi olur; çözünme sırasında ısı açığa çıkar (ortam ısınır) çünkü yeni bağlar oluşurken salınan enerji, harcanan enerjiden fazladır. Çözünürlük ve çözünme hızı, bu sınıflandırmaları doğrudan etkileyen önemli faktörlerdir. Bu test, çözünme olaylarının farklı sınıflandırma şekillerini pekiştirmenize yardımcı olacaktır.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

---

Soru 1:

Bir katının suda çözünmesi sırasında ortam sıcaklığının arttığı gözleniyorsa, bu çözünme olayı nasıl sınıflandırılır?

A) Endotermik
B) Ekzotermik
C) İyonik
D) Moleküler
E) Homojen

Çözüm:
Çözünme sırasında ortam sıcaklığının artması, sistemin ortama ısı verdiğini gösterir. Bu, enerjinin açığa çıktığı ve bu nedenle ekzotermik bir süreç olduğu anlamına gelir.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 2:

Aşağıdaki maddelerden hangisinin suda çözünmesi ekzotermiktir?

A) Amonyum nitrat ($NH_4NO_3$)
B) Şeker
C) Sodyum hidroksit ($NaOH$)
D) Sodyum klorür (NaCl)
E) Potasyum nitrat ($KNO_3$)

Çözüm:
Sodyum hidroksit ($NaOH$) gibi güçlü bazlar suda çözündüğünde yüksek miktarda ısı açığa çıkarır. Amonyum nitrat, şeker, sodyum klorür ve potasyum nitratın suda çözünmesi genellikle endotermiktir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 3:

Bir gazın suda çözünmesi, genellikle hangi tür bir çözünmedir?

A) Endotermik
B) Ekzotermik
C) Nötral
D) İyonik
E) Kovalent

Çözüm:
Gaz molekülleri, bir sıvı içinde çözünürken moleküller arası boşlukları doldurur ve bu süreç sırasında enerji açığa çıkar. Bu nedenle gazların sıvılarda çözünmesi genellikle ekzotermiktir.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 4:

Aşağıdaki çözeltilerden hangisi fiziksel hallerine göre sınıflandırılırken “gaz-gaz” çözeltisi örneği olarak verilebilir?

A) Tuzlu su
B) Hava
C) Alkol-su karışımı
D) Amalgam
E) Sis

Çözüm:
Hava, esas olarak azot ve oksijen gibi gazlardan oluşan homojen bir karışımdır ve bu nedenle gaz-gaz çözeltisine örnektir.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 5:

Bir çözelti, çözücü ve çözünenin polaritelerine göre sınıflandırıldığında aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?

A) Su – Tuz (Polar – İyonik)
B) Su – Yağ (Polar – Apolar)
C) Benzen – Parafin (Apolar – Apolar)
D) Alkol – Su (Polar – Polar)
E) Karbon tetraklorür – Metan (Apolar – Apolar)

Çözüm:
“Benzer benzeri çözer” ilkesine göre, polar çözücü polar çözüneni, apolar çözücü apolar çözüneni çözer. Verilen tüm eşleştirmeler (A, B, C, D, E) polarlık açısından doğrudur. Ancak B şıkkında su ve yağ karışmaz, yani birbirlerini çözmezler. Bu, sınıflandırma açısından bir “uyumsuzluk” örneğidir, dolayısıyla yanlış eşleştirme değildir, aksine çözünmezlik durumunu doğru ifade eder. Ancak, bu sorunun hatalı olma ihtimali yüksektir. En uygun cevap, Yağ ve suyun birbiri içinde çözünmemesi durumunu gösteren B şıkkıdır. Yani, bu bir sınıflandırma örneği değil, çözünmezlik örneğidir.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 6:

Aşağıdaki çözünme olaylarından hangisi moleküler olarak sınıflandırılır?

A) NaCl’nin suda çözünmesi
B) KCl’nin suda çözünmesi
C) HCl’nin suda çözünmesi
D) Şekerin suda çözünmesi
E) $NaOH$’ın suda çözünmesi

Çözüm:
Moleküler çözünmede, çözünen madde molekül yapısını koruyarak çözücü içinde dağılır. Şeker gibi kovalent bağlı moleküller suda çözündüğünde moleküler yapılarını korurlar. Diğer seçeneklerdeki maddeler (NaCl, KCl, HCl, NaOH) suda iyonlarına ayrışarak çözünürler.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 7:

Bir miktar tuzun suda çözünmesiyle oluşan çözelti, çözünürlük durumuna göre nasıl sınıflandırılabilir?

A) Homojen
B) Heterojen
C) Süspansiyon
D) Doymamış, doymuş veya aşırı doymuş
E) İyonik

Çözüm:
Çözünürlük durumuna göre çözeltiler; daha fazla çözünen çözebilen doymamış, maksimum miktarda çözünen içeren doymuş ve kararlı olmayan, fazla çözünen içeren aşırı doymuş olmak üzere üç ana gruba ayrılır.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 8:

Çözünme olayında, çözünen tanecikleri ile çözücü tanecikleri arasında yeni bağların oluşması, enerji değişimi açısından nasıl bir olaydır?

A) Her zaman endotermik
B) Her zaman ekzotermik
C) Nötral
D) Kendiliğinden gerçekleşmez
E) Hem endotermik hem ekzotermik olabilir

Çözüm:
Kimyasal veya fiziksel süreçlerde yeni bağların oluşumu her zaman enerji açığa çıkarır. Bu durum, çözünme sürecinin de bir parçası olan ve ekzotermik bir adım olan solvasyon (çözünen-çözücü etkileşimi) olayıdır.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 9:

Aşağıdaki maddelerden hangisinin suda çözünmesi ile oluşan çözelti elektrik akımını iletmez?

A) NaCl
B) $HCl$
C) $H_2SO_4$
D) Şeker
E) $KOH$

Çözüm:
Elektrik akımını ileten çözeltilere elektrolit çözeltisi denir. Bu çözeltiler, suda iyonlarına ayrışan maddelerden oluşur. NaCl, HCl, $H_2SO_4$ ve KOH suda iyonlarına ayrışırken, şeker moleküler olarak çözünür ve iyon oluşturmaz. Bu nedenle şeker çözeltisi elektrik akımını iletmez.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 10:

Çözelti türlerinin sınıflandırılması ile ilgili olarak, aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Katı-sıvı çözeltilerde çözünen katı, çözücü sıvıdır.
B) Gaz-sıvı çözeltilerde, çözücü sıvı, çözünen gazdır.
C) Katı-katı çözeltiler alaşımları kapsar.
D) Sis, gaz-sıvı çözeltisidir.
E) Hava, gaz-gaz çözeltisidir.

Çözüm:
Sis, gaz içinde dağılmış sıvı su damlacıklarıdır. Bu, homojen bir karışım (çözelti) değil, heterojen bir karışımdır (kolloid). Dolayısıyla “gaz-sıvı çözeltisidir” ifadesi yanlıştır.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 11:

Aşağıdaki çözünme olayı türlerinden hangisi, çözünen ve çözücü arasındaki etkileşime dayalıdır?

A) Endotermik çözünme
B) İyonik çözünme
C) Apolar çözünme
D) Ekzotermik çözünme
E) Karışım sınıflandırması

Çözüm:
İyonik ve moleküler çözünme, çözünenin suda nasıl davrandığına (iyonlarına ayrışıp ayrışmadığına) göre yapılan sınıflandırmalardır. Bu, çözünen ve çözücü arasındaki etkileşim türüne doğrudan bağlıdır. Diğer seçenekler enerji değişimine veya genel karışım türüne odaklanır.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 12:

Çözelti derişimi, bir çözeltinin nasıl sınıflandırılmasına yardımcı olur?

A) Sadece doymuş veya doymamış
B) Polar veya apolar
C) Asidik veya bazik
D) Sadece aşırı doymuş
E) Doymuş, doymamış veya aşırı doymuş

Çözüm:
Çözelti derişimi, bir çözeltinin belirli bir sıcaklıkta doymuş, doymamış veya aşırı doymuş olup olmadığını belirlemede kullanılır. Örneğin, bir çözeltinin derişimi çözünürlük değerinden düşükse doymamıştır.
Doğru cevap E şıkkıdır.

---

Soru 13:

Aşağıdaki özelliklerden hangisi hem ekzotermik hem de endotermik çözünmeler için ortaktır?

A) Her ikisinde de sıcaklık artar.
B) Her ikisinde de sıcaklık azalır.
C) Her ikisi de ortamdan ısı alır.
D) Her ikisi de çözünen ve çözücü arasındaki etkileşime dayanır.
E) Her ikisi de katı-sıvı çözeltisi oluşturur.

Çözüm:
Hem ekzotermik hem de endotermik çözünme, çözünen ve çözücü molekülleri veya iyonları arasındaki çekim kuvvetlerine (etkileşimlere) dayanır. Bu etkileşimler, enerjinin açığa çıkmasına veya harcanmasına neden olur.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 14:

Aşağıdaki ifadelerden hangisi, doymuş bir çözelti için kesinlikle doğrudur?

A) Çözünen madde miktarı artırılamaz.
B) Çözünme olayı durmuştur.
C) Çözünme hızı, çökelme hızına eşittir.
D) Ortamdan ısı alır.
E) Çözelti, homojen değildir.

Çözüm:
Doymuş bir çözelti, çözücüde çözünebilen maksimum miktarda çözünen içerir ve dinamik bir dengeye ulaşmıştır. Bu dengede, çözünme hızı (katının çözeltiye geçişi) çökelme hızına (çözeltideki katının ayrılması) eşittir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 15:

Aşağıdakilerden hangisi çözünme olayında gözlemlenen bir durum değildir?

A) Çözünen ve çözücü molekülleri arasında etkileşim oluşması
B) Maddenin fiziksel halinin değişmesi
C) Çözelti içinde iyonların oluşması
D) Maddenin kimyasal yapısının değişmesi
E) Enerji değişimi yaşanması

Çözüm:
Çözünme, fiziksel bir süreçtir. Bu süreçte çözünenin sadece moleküller arası veya iyonik bağları kırılır ve çözücü içinde dağılır. Maddenin atomlarının bağları kırılmaz ve yeni bir madde oluşmaz. Bu nedenle maddenin kimyasal yapısının değişmesi çözünme olayı sırasında gözlemlenen bir durum değildir.
Doğru cevap D şıkkıdır.