Kimyasal tepkimelerin oluşum sürecini anlamak için sıklıkla modellerden yararlanılır. Bu modeller, tepkimeye giren maddelerin (reaktifler) ve oluşan maddelerin (ürünler) atomlarını ve moleküllerini görsel olarak temsil eder. Genellikle farklı renk ve büyüklükteki küreler, farklı atomları simgelerken, bu küreleri birleştiren çubuklar kimyasal bağları gösterir. Bir kimyasal tepkime modelinde, tepkime öncesi ve sonrası atomların sayısı ve türü değişmez. Model, yalnızca atomların nasıl yeniden düzenlendiğini ve yeni moleküller oluşturduğunu gösterir. Modelin en önemli amacı, Kütlenin Korunumu Kanunu’nun görsel bir kanıtını sunmaktır. Tepkime öncesindeki toplam atom sayısı ve cinsi, tepkime sonrasındaki toplam atom sayısı ve cinsine her zaman eşittir. Bu, modelleme yoluyla kimyasal tepkimelerin temel prensiplerini somut bir şekilde anlamamızı sağlar.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

---

Soru 1:

Bir kimyasal tepkimenin modellenmesinde aşağıdaki özelliklerden hangisi korunmalıdır?

A) Toplam hacim
B) Molekül sayısı
C) Bağların uzunluğu
D) Toplam atom sayısı ve cinsi
E) Maddenin fiziksel hali

Çözüm:
Kütlenin Korunumu Kanunu gereği, bir tepkimede reaktiflerin ve ürünlerin atom sayıları ve cinsleri eşit olmalıdır. Modelde bu durum, tepkime öncesi ve sonrası aynı sayıda ve renkte kürenin bulunmasıyla gösterilir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 2:

Yukarıdaki modelleme tepkimesinde yer alan molekül formülleri ve tepkime denklemi aşağıdakilerden hangisidir?

A) $CH_4 + O_2 \rightarrow CO_2 + H_2O$
B) $C_2H_4 + 2O_2 \rightarrow 2CO_2 + 2H_2O$
C) $C_2H_4 + O_2 \rightarrow CO_2 + H_2O$
D) $C_2H_6 + 3O_2 \rightarrow 2CO_2 + 3H_2O$
E) $C_2H_4 + 3O_2 \rightarrow 2CO_2 + 2H_2O$

Çözüm:
Giren maddeler: Bir molekülde 2 siyah (C) ve 4 beyaz (H) küre, yani $C_2H_4$. Üç molekülde ikişer kırmızı (O) küre, yani $3O_2$.
Ürünler: İki molekülde bir siyah, iki kırmızı küre, yani $2CO_2$. İki molekülde iki beyaz, bir kırmızı küre, yani $2H_2O$.
Tepkime denklemi: $C_2H_4 + 3O_2 \rightarrow 2CO_2 + 2H_2O$.
Doğru cevap E şıkkıdır.

---

Soru 3:

Kimyasal tepkimelerin modellenmesinde kullanılan kürelerin farklı renk ve büyüklükte olmasının temel amacı nedir?

A) Sadece estetik bir görünüm sağlamak
B) Atomların cinsini ve türünü ayırt etmek
C) Bağların gücünü göstermek
D) Tepkime hızını simgelemek
E) Enerji değişimini göstermek

Çözüm:
Farklı renk ve büyüklükteki küreler, farklı elementlerin atomlarını temsil eder. Bu sayede, atomların tepkime sırasında nasıl yeniden düzenlendiği ve kimliklerinin değişmediği açıkça görülebilir.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 4:

Bir modelleme tepkimesinde, reaktiflerin atom sayısı toplamı 10 ise, ürünlerin atom sayısı toplamı kaç olmalıdır?

A) 5
B) 10
C) 20
D) 50
E) Veri yetersizdir.

Çözüm:
Kütlenin Korunumu Kanunu gereği, tepkimeye giren atom sayısı, oluşan atom sayısına eşittir. Bu nedenle, reaktiflerde 10 atom varsa, ürünlerde de 10 atom olmalıdır.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 5:

Modelleme ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Bağ kırılımı ve oluşumunu görselleştirir.
B) Fiziksel değişimleri de gösterebilir.
C) Tepkime denkleminin denkleştirilmesine yardımcı olur.
D) Kütlenin korunduğunu gösterir.
E) Atomların çekirdeklerindeki proton sayısını değiştirir.

Çözüm:
Kimyasal tepkimeler sırasında atomların kimlikleri değişmez. Dolayısıyla çekirdek yapısı (proton sayısı) korunur. Modelleme, bu durumu kürelerin renkleri değişmeden yer değiştirmesiyle gösterir.
Doğru cevap E şıkkıdır.

---

Soru 6:

Yukarıdaki modelleme tepkimesinde, reaktifler ve ürünler nasıl gösterilir?

A) $CO + O \rightarrow CO_2$
B) $C + O_2 \rightarrow CO_2$
C) $2CO + O_2 \rightarrow 2CO_2$
D) $C + O \rightarrow CO$
E) $CO_2 \rightarrow CO + O$

Çözüm:
Modelin sol tarafında bir adet CO ve bir adet O atomu vardır. Bunlar birleşerek bir adet $CO_2$ molekülü oluşturmuştur. Denkleştirilmiş tepkime $CO + O \rightarrow CO_2$ şeklinde ifade edilebilir.
Doğru cevap A şıkkıdır.

---

Soru 7:

Modelleme ile gösterilen bir tepkimede, molekül sayısının değişmesi aşağıdaki kanunlardan hangisiyle çelişmez?

A) Kütlenin Korunumu Kanunu
B) Atomun Korunumu Kanunu
C) Sabit Oranlar Kanunu
D) Molekül sayısının Korunumu Kanunu
E) Hiçbiri

Çözüm:
Kimyasal tepkimelerde molekül sayısı korunmayabilir. Örneğin, $2H_2 + O_2 \rightarrow 2H_2O$ tepkimesinde 3 molekülden 2 molekül oluşur. Bu, kütlenin veya atom sayısının korunumuyla çelişmez.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 8:

Yukarıdaki modelleme tepkimesinin denkleştirilmiş hali aşağıdakilerden hangisidir?

A) $H_2 + Cl_2 \rightarrow HCl$
B) $H + Cl \rightarrow HCl$
C) $H_2 + Cl_2 \rightarrow 2HCl$
D) $2H + 2Cl \rightarrow 2HCl$
E) $H_2 + 2Cl_2 \rightarrow 2HCl$

Çözüm:
Modelde bir $H_2$ ve bir $Cl_2$ molekülü, iki adet $HCl$ molekülü oluşturmuştur. Denkleştirilmiş hali $H_2 + Cl_2 \rightarrow 2HCl$’dir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 9:

Modelleme tepkimelerinde ok işaretinin sağındaki ve solundaki kürelerin toplam sayılarının eşit olması, aşağıdaki kavramlardan hangisini açıklar?

A) Enerjinin korunumu
B) Atomun parçalanabilirliği
C) Tepkime hızının sıcaklığa bağlılığı
D) Kütlenin korunumu
E) Molekül sayısının korunumu

Çözüm:
Kimyasal tepkimelerde atomların yoktan var olması veya vardan yok olması mümkün değildir. Bu nedenle tepkime öncesi ve sonrası toplam atom sayısı aynı kalır. Bu durum, Kütlenin Korunumu Kanunu’nun temelini oluşturur.
Doğru cevap D şıkkıdır.