Ekosistemlerin sürdürülebilirliği için temel olan madde döngüleri hakkında bilginizi test etmeye hazır olun. Bu test, su, karbon ve azot döngülerinin ana süreçlerini ve canlılar için neden hayati önem taşıdıklarını anlamanıza yardımcı olacak. Bir ekosistemdeki maddeler, sürekli olarak canlı ve cansız bileşenler arasında döngüsel bir akışla hareket eder. **Su döngüsü**; buharlaşma, terleme, yoğuşma ve yağış gibi fiziksel süreçlerle yeryüzü ve atmosfer arasında suyun dolaşımını sağlar. **Karbon döngüsü**; fotosentez ve solunum gibi biyolojik süreçlerle karbonun atmosfer, okyanuslar ve yeryüzü arasında dengeli bir şekilde dolaşımını içerir. Ancak fosil yakıtların kullanımı gibi insan faaliyetleri bu dengeyi bozmaktadır. **Azot döngüsü** ise atmosferdeki serbest azotun, azot bağlayıcı bakteriler sayesinde bitkiler tarafından kullanılabilir forma dönüştürülmesini ve denitrifikasyon bakterileri sayesinde tekrar atmosfere geri dönmesini sağlar. Bu döngüler, canlıların hayatta kalması için gerekli olan maddelerin sürekli olarak yenilenmesini garanti eder.

---

Çözümlü Test Soruları

1. Aşağıdakilerden hangisi su döngüsünün atmosfere su buharı salınımını sağlayan bir süreç değildir?
A) Buharlaşma
B) Solunum
C) Terleme (Transpirasyon)
D) Yoğuşma

Doğru Cevap: D
Çözüm: Yoğuşma, su buharının atmosfere salınımı değil, tam tersine, atmosferdeki su buharının bulutları oluşturmak üzere sıvı hale geçmesidir.

2. Karbon döngüsünde, atmosferdeki karbon dioksit ($CO_{2}$) miktarını artırıcı etkiye sahip olan süreçler hangi seçenekte doğru verilmiştir?
A) Fotosentez ve solunum
B) Solunum ve yanma
C) Fotosentez ve kemosentez
D) Ayrıştırma ve fotosentez

Doğru Cevap: B
Çözüm: Canlıların solunumu ve fosil yakıtların yanması, atmosfere $CO_{2}$ salınımını artırır.

3. Azot döngüsünün hangi aşamasında, atmosferdeki serbest azot ($N_{2}$) bitkiler tarafından kullanılabilir forma dönüştürülür?
A) Nitrifikasyon
B) Denitrifikasyon
C) Ammonifikasyon
D) Azot fiksasyonu (Azot bağlama)

Doğru Cevap: D
Çözüm: Azot fiksasyonu, atmosferdeki $N_{2}$ gazının azot bağlayıcı bakteriler tarafından amonyak ($NH_{3}$) ve nitrat ($NO_{3}^{-}$) gibi kullanılabilir bileşiklere dönüştürülmesidir.

4. Aşağıdakilerden hangisi, azot döngüsünde görev alan ve topraktaki nitratı atmosfere geri döndüren canlı grubudur?
A) Nitrifikasyon bakterileri
B) Azot bağlayıcı bakteriler
C) Denitrifikasyon bakterileri
D) Saprofit bakteriler

Doğru Cevap: C
Çözüm: Denitrifikasyon bakterileri, topraktaki nitrat ($NO_{3}^{-}$) ve nitrit ($NO_{2}^{-}$) gibi bileşikleri, oksijensiz ortamda $N_{2}$ gazına dönüştürerek atmosfere salınımını sağlar.

5. Bir ekosistemde karbondioksit ($CO_{2}$) miktarının dengede kalmasında en büyük rolü oynayan iki temel süreç hangi seçenekte bir arada verilmiştir?
A) Ayrıştırma ve yanma
B) Fotosentez ve solunum
C) Buharlaşma ve yoğuşma
D) Azot fiksasyonu ve denitrifikasyon

Doğru Cevap: B
Çözüm: Fotosentez atmosferden $CO_{2}$ alırken, solunum atmosfere $CO_{2}$ verir. Bu iki zıt süreç, karbon döngüsünün dengede kalmasını sağlar.

6. Aşağıdakilerden hangisi su döngüsünün bir parçası değildir?
A) Terleme (Transpirasyon)
B) Yağış
C) Solunum
D) Nitrifikasyon

Doğru Cevap: D
Çözüm: Nitrifikasyon, azot döngüsünün bir parçası olan, amonyağın nitrata dönüşümü sürecidir, su döngüsüyle doğrudan ilişkili değildir.

7. Canlıların yapısına katılan karbonun, besin zinciri boyunca üreticilerden tüketicilere doğru hareket etmesini sağlayan temel süreç hangisidir?
A) Fotosentez
B) Solunum
C) Tüketim (Beslenme)
D) Ayrıştırma

Doğru Cevap: C
Çözüm: Karbon, besin zinciri boyunca bir tüketicinin diğerini yemesiyle (beslenme) aktarılır ve bu şekilde üreticilerden tüketicilere doğru ilerler.

8. Aşağıdaki olaylardan hangisi, atmosferdeki azot oranını etkilemez?
A) Şimşek ve yıldırım olayları
B) Denitrifikasyon
C) Azot fiksasyonu
D) Buharlaşma

Doğru Cevap: D
Çözüm: Buharlaşma, su döngüsünün bir parçasıdır ve atmosferdeki su buharı miktarını etkiler, azot döngüsü ile doğrudan ilgili değildir.

9. Fosil yakıtların aşırı kullanımı, karbon döngüsünü hangi yönde olumsuz etkiler?
A) Topraktaki karbon miktarını artırarak
B) Atmosfere salınan $CO_{2}$ miktarını artırarak
C) Okyanusların $CO_{2}$ emilimini hızlandırarak
D) Bitkilerin fotosentez yapma hızını azaltarak

Doğru Cevap: B
Çözüm: Fosil yakıtlar, milyonlarca yılda birikmiş karbonun kısa sürede yakılmasıyla atmosfere büyük miktarda $CO_{2}$ salınmasına neden olur.

10. Madde döngüleri ve enerji akışı arasındaki en önemli fark nedir?
A) Madde döngüsü canlılar arasında, enerji akışı cansızlar arasında gerçekleşir.
B) Madde akışı tek yönlü, enerji döngüseldir.
C) Madde geri dönüştürülebilir, enerji geri dönüştürülemez.
D) Madde akışı besin zincirinde yukarı doğru azalırken, enerji akışı artar.

Doğru Cevap: C
Çözüm: Maddeler ekosistem içinde sürekli döngüsel olarak kullanılırken, enerji her basamakta kaybedilir ve yeni enerji kaynağı (güneş) gereklidir, bu yüzden geri dönüştürülemez.