YAZIM KURALLARI

Bu bölümde size Türk Dil Kurumu tarafından belirlenen yazım kuralları verilecektir. Bu kurallar dilimizin uzun yıllar boyunca edindiği birtakım nitelikler göz önünde bulundurularak düzenlenmektedir. Dil sürekli gelişen ve değişen bir varlıktır. Bu yüzden Türkçenin bazı kuralları da zaman zaman değişebilmektedir. Bizler, dilimizde zaman zaman yapılan kural değişikliklerini sürekli takip etmek zorundayız. Bu nedenle, herhangi bir kuralın en doğru uygulanma biçimi için her zaman “www.tdk.gov.tr” adresine ya da Türk Dil Kurumu tarafından yayımlanan güncel “Yazım Kılavuzu“na başvurmak en güzelidir.

Ek Olan “-de -da/-te -ta” Nasıl Yazılır?

Türkçede ekler her zaman kendisinden önceki sözcüğe bitişik ya da kesme işaretiyle eklenerek yazılır.

• Aradığımız her güzel şeyi kitaplarda bulabiliriz.
• İlk kitabını 1960′ta yayımlamıştı.

Bazı sözlüklerde sözcüklerin örnek cümleleri verilir.

Ek olarak kullanılan “-de/-da/-te-ta” eklendiği sözcüğe “kimde, nerede, ne zaman” anlamlarını katar.

Ek olan “-de/-da/-te/-ta” cümleden çıkarıldığında cümlenin yapısı bozulur, cümle anlamsızlaşır.

“Hayata hazırlanmaya okulda başlarız.” cümlesinden -da ekini çıkardığımızda “Hayata hazırlanmaya okul başlarız.” gibi anlamsız bir ifadeyle karşılaşırız.

Bağlaç Olan “de/da” Nasıl Yazılır?

Bağlaç olarak kullandığımız de/da kendinden önceki sözcükten her zaman ayrı yazılır.

• Bu çalışmaya bizim de katılmamızı istediler.
• Bunca kitabı okudu da bir tek cümle yazmadı nedense.
• Yazdığı roman da en az şiirleri kadar başarılıydı.

Bağlaç olarak kullanılan “de/da” cümleye “bile, dahi” anlamlarını katar ve hiçbir zaman te/ta biçiminde yazılmaz.

Bağlaç olan “de/da” cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamında değişiklik olur ama cümle yapısı bozulmaz. Yine anlamlı bir cümlemiz olur.

“Yarınki toplantıya sizin de katılmanızı istiyorlar.” cümlesinden bağlacı çıkardığımızda “Yarınki toplantıya sizin katılmanızı istiyorlar.” cümlesi oluşacaktır. Bu cümle de anlamlı ve kurallı bir cümledir.

Ek Olan “-ki” Nasıl Yazılır?

Türkçede ekler her zaman kendisinden önceki sözcüğe bitişik yazılır.

• Bahçedeki ağaçların hepsini babam dikmişti.
• Benim kalemim bozuldu, seninki sağlam mı?
• Akşamki çalışmaya ben de katılacağım.

Ek olarak kullanılan “-ki” kendisinden sonra ek alabilir. Bu yüzden “-ki” ekine “-ler” ekini de ekleyerek meydana getirdiğimiz sözcüğün anlamlı olup olmadığını kontrol ederiz.

Buradaki eşyaları dışarı taşıyalım.
buradaki + ler  sözcüğü anlamlı bir sözcük müdür?
“Buradakiler biraz önce taşındı.” cümlesini kurabiliriz. O hâlde bu sözcük “-ler” ekini getirdiğimizde anlamlı olmaktadır. Bu nedenle “-ki” eki doğru yazılmıştır.

Bağlaç Olan “-ki” Nasıl Yazılır?

Bağlaç olarak kullandığımız ki kendinden önceki sözcükten ayrı yazılır.

• Sorunun cevabını biliyor ki cevap vermek istiyor.
• Tam evden çıkacaktım ki telefon çaldı.
• Neyse ki yanımıza yedek lastik almışız.

Bağlaç olarak kullanılan “ki” kendisinden sonra ek alamaz. Bu yüzden “ki” bağlacına “-ler” ekini ekleyerek meydana getirdiğimiz sözcüğün anlamlı olup olmadığını kontrol ederiz.

Beni öyle severdi ki her dediğimi yapardı.

severdiki + ler sözcüğü anlamlı bir sözcük müdür?

“severdikiler” biçiminde bir sözcüğümüz yoktur. Bu nedenle “ki” bu cümlede bağlaç olarak kullanılmış ve doğru yazılmıştır.

“ki”nin bağlaç olduğu hâlde bitişik yazıldığı kalıplaşmış sözcükler vardır: mademki, sanki, hâlbuki, illaki, oysaki, meğerki, belki, çünkü.

“mi/mı/mu/mü” Soru Eki Nasıl Yazılır?

Cümlelere soru anlamı katmak için kullanılan “mi/mı/mu/mü” soru eki kendisinden önceki sözcükle hiçbir zaman birleşmez.

• Siparişlerin geldi mi?
• Oraya ne zaman gideceğimizi sordun mu?

“mi/mı/mu/mü” soru eki, kendinden sonra gelmesi gereken kişi ekleriyle bitişik yazılır.

• O kitabı ben de okumalı mıyım?
• Her sabah erken kalkıyor musun?

“mi/mı/mu/mü” soru eki bazı cümlelerde soru anlamı için değil, pekiştirme ya da zaman anlamı için kullanılır. Bu durumlarda da her zaman ayrı yazılır.

• Geniş mi geniş bir bahçeden geçtik. (Pekiştirme anlamı)
• Yemeğimizi yedik mi dışarı çıkarız. (Zaman anlamı)

Kesme İşareti (‘) Nerelerde Kullanılır?

1. Özel isimlere ve bunlara bağlı unvanlara getirilen çekim eklerinde kesme işareti kullanılır.

• Yazarlardan en çok Ahmet Ümit’i beğeniyor.
• Numaranızı Elif Hanım’dan aldım.
• Aile büyüklerim Uşak’ta oturuyor.

2. Sayılara getirilen eklerde kesme işareti kullanılır.

• Büyük oğlum 2001’de doğdu.
• Sınavda 5’nci soruyu yanlış yapmışım.

3. Kısaltmalara getirilen ekler yazılırken kesme işareti kullanılır.

• Son gelişmeler TSK’nin gücünü bütün dünyaya gösterdi.
• TÜBİTAK’tan bir proje için onay alındı.

---

Sayılar Nasıl Yazılır?

Sayılar yazıyla yazılabilir. Böyle bir durumda bütün basamakları ayrı yazılmalıdır.

• Bu olay tam iki yüz seksen altı yıl önce yaşanmıştı.

Sayılar rakamla yazılır. Böyle yazımlarda binler basamakları arasında nokta kullanılabilir. Noktanın kullanılmadığı durumlar da yanlış değildir.

• Bu işi 5000 liraya yapacağını söyledi.
• Motosikletini 3.000 liraya satmış.

Sayılar yazıyla ve rakamla karışık yazılabilir.

• Bu evi 70 bin liraya almışlar.

Kısaltmalar Nasıl Yazılır?

Birden çok sözcükten oluşan özel isimlerin sadece baş harfleri kullanılarak kısaltma yapılır. Bu tür kısaltmalarda Türkiye Cumhuriyeti (T.C.) kısaltması dışında nokta kullanılmaz.

• Yeni kanunlar TBMM tarafından onaylandı.

Küçük harfle yapılan kısaltmalara getirilen ekler, kısaltılan sözcüğün açılımına göre getirilir.

• Elindeki poşetin ağırlığı 3 kg’dan fazlaydı. Bu ağırlığın yanında 10 g’ın lafı bile olmazdı.

Kısaltılan sözcük unvan ise sadece baş harfi büyük yazılır.

• Bu birliğe Alb. Nurettin Bey bakıyordu.
• İlk nota derslerini Prof. Ayşe Akal’dan almıştı.

Tarihler, Gün ve Ay Adları Nasıl Yazılır?

Tarihler sayıyla yazıldıklarında aralarına nokta (.) veya eğik çizgi (/) konularak yazılabilir.

• 10.10.1977 tarihinde Uşak’ta doğdum.

• Sınavımız 25/11/2018 tarihinde yapılacak.

Ay ve gün adları yazılırken yanlarında bir sayıya bağlı olarak yazıldıklarında özel isim olurlar.

• 11 Temmuz’da son çalışmanızı yapacağız.
• Sizi 15 Aralık Çarşamba günü ararım.
• Pikniğe bu pazar gideceğiz.

İkilemeler Nasıl Yazılır?

İkilemeler her zaman ayrı yazılır ve aralarına herhangi bir noktalama işareti girmez.

iç içe, art arda, el ele, göz göze, baş başa, ileri geri, aşağı yukarı…

Pekiştirilmiş Sözcükler Nasıl Yazılır?

Pekiştirilmiş sözcükler her zaman bitişik yazılır.

yapayalnız, darmadağın, güpegündüz, sapasağlam, sırılsıklam…

Başlıklar Nasıl Yazılır?

Başlığı oluşturan sözcüklerin bütün harfleri büyük yazılabilir.

• İNSAN VE MERHAMET DUYGUSU ROBOTLAR İNSANLIĞA FAYDALI MI?

Başlığı oluşturan sözcüklerin sadece ilk harfleri büyük yazılabilir. Böyle bir durumda başlık içinde yer alan “ve, ile, ya da, veya…” gibi bağlaçlarla “mi/mı/mu/mü” soru eki küçük harfle başlar.

• İnsan ve Merhamet Duygusu Robotlar İnsanlığa Faydalı mı?

“Güneş, Dünya, Ay” Sözcükleri Nasıl Yazılır?

Bu sözcükler terim anlamlı olarak kullanıldıklarında özel isimdirler. Diğer durumlarda özel isim olmazlar.

• Ay’ın hareketleri Dünya’yı etkilemektedir.
• Senin ne kadar başarılı olduğunu bütün dünya gördü.

3. Dizeler büyük harfle başlar.

• Bin atlı akınlarda çocuklar gibi şendik
• Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik

4. Kişi adlarıyla soyadları büyük harfle başlar.

• Nurettin Topçu’nun eserlerini çok okurum.

5. Kişi adlarından önce ve sonra gelen unvanlar, saygı sözleri, rütbe adları ve lakaplar büyük harfle başlar.

• Okulumuzda Doktor Ali Selvi’yi ağırladık.
• Hemen Suzan Hanım’dan yardım alalım.

Özel isimlerden sonra gelen ve akrabalık bildiren sözcükler büyük harfle başlamaz.

• Okul çıkışında Nuray teyzesine uğradı.

6. Hitaplarda kullanılan bütün sözcükler büyük harfle başlar.

• Sayın Belediye Başkanım,
• Değerli Kardeşim,

7. Cümle içinde özel adın yerine kullanılan makam veya unvan sözleri büyük harfle başlar.

• Şehrimize bu hafta sonu Başbakan gelecek.

8. Hayvanlara verilen özel adlar büyük harfle başlar.

• Geçen hafta aldığım kediye Pamuk ismini verdik.

9. Millet, boy, oymak adları büyük harfle başlar.

• Okulumuza bazı Alman öğrenciler ziyarete geldi.

10. Dil adları büyük harfle başlar.

• Ablam Almanca dışında İngilizce ve Rusçayı da öğrendi.

11. Devlet adları büyük harfle başlar.

• Okulumuzdan bir temsilci Azerbaycan’a gidecek.

12. Din ve mezhep adlarıyla bunlara ait terimler büyük harfle başlar.

• Anadolu’da Müslümanlık 10. yüzyıldan itibaren yayılmaya başladı.
• Her işimizde Allah’ın kurallarına göre hareket etmeliyiz.

13. Yer adları (kıta, bölge, semt, cadde, mahalle, sokak, apartman vb.) büyük harfle başlar.

• Avrupa Kıtası, Ege Bölgesi, Hisarcık Semti, Ova Caddesi, Cumhuriyet Mahallesi, Fatih Apartmanı…

Yer adlarından sonra gelen “göl, deniz, nehir, ova, dağ, boğaz…” sözcükleri özel isme dâhildir. Yer adlarından sonra kullanılan “il, ilçe, köy, kasaba” sözcükleri ise özel isme dâhil değildir.

• Muş Ovası, Erciyes Dağı, Uşak Yaylası, Çanakkale Boğazı…
• Ankara ili, Polatlı ilçesi, Seydiler kasabası, Evrenli köyü…

---

14. Saray, köşk, han, kale, köprü, kule, anıt vb. yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar.

• Çırağan Sarayı, Ramiz Paşa Köşkü, Çılandıras Köprüsü, Şehitler Kulesi, Çanakkale Şehitleri Anıtı…

15. Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her kelimesi büyük harfle başlar.

• Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türk Dil Kurumu, Millî Kütüphane, Çocuk Esirgeme Kurumu, Atatürk Orman Çiftliği…

---

16. Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar:

• Medeni Kanun, Türk Bayrağı Tüzüğü, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği…

17. Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin her kelimesi büyük harfle başlar.

• Bu şairimiz yıllarca Büyük Doğu dergisini yayımladı.
• Nurullah Ataç’ın Anadolu Notları adlı eserini okuyorum.

Özel isme dâhil olmayan “gazete, dergi, roman, öykü, tablo” gibi sözler büyük harfle başlamaz.

• Bu haber ilk olarak Milliyet gazetesinde verildi.

---

18. Ulusal, resmî ve dinî bayramlarla anma ve kutlama günlerinin adları büyük harfle başlar.

• Cumhuriyet Bayramı, Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, 19 Mayıs Atatürk’ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı, Ramazan Bayramı, Kurban Bayramı, Dünya Tiyatro Günü, Kadir Gecesi…

---

19. Kurultay, bilgi şöleni, çalıştay, açık oturum gibi toplantıların adlarında her kelimenin ilk harfi büyük yazılır.

• VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Kitle İletişim Araçlarında Türkçenin Kullanımı Sempozyumu…

20. Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar.

• Kurtuluş Savaşı, Millî Mücadele, Cilalı Taş Devri, İlk Çağ, Buzul Dönemi…

---

21. Tabela, levha ve levha niteliğindeki yazılarda geçen kelimeler büyük harfle başlar.

• Giriş, Çıkış, Otobüs Durağı, Dolmuş Durağı, 3. Kat…

Para birimleri büyük harfle başlamaz.

• lira, dolar, avro…

---

22. Yer, millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde sadece özel adlar büyük harfle başlar.

• Antep fıstığı, Hindistan cevizi, İngiliz anahtarı, Maraş dondurması, Van kedisi…

Bitişik ve Ayrı Yazılma Kuralları

Birleşik sözcükte ses olayı (düşme, türeme, değişme) varsa bitişik yazılır:

• hissetmek, hapsolmak, zannetmek, seyretmek, kaçabilmek, düşüvermek, bakakalmak

Ses olayı yoksa ayrı yazılır:

• arz etmek, park etmek, fark etmek

“Ev” ile Yapılan Birleşik Sözcükler Bitişik yazılır:

• öğretmenevi, orduevi

---

Yazımı Sık Karıştırılan Sözcükler

• “Şey” sözcüğü her zaman ayrı yazılır: hiçbir şey, her şey, bir şey

---

Satır Sonuna Sığmayan Sözcüklerin Yazımı

Hece bölünürken:

• Doğru: Asla- (satır sonu), nağzı (yeni satır)
• Yanlış: Aslan- (hece bölünmemiş), ağzı (kesme yanlış)

Kesme işareti varsa kısa çizgi kullanılmaz:

• Doğru: Ankara’dan
• Yanlış: Ankara’-dan

---

Ek Bilgiler:

Yazımı Sık Karıştırılan Diğer Sözcükler:

• Doğru Yazılışlar: iddia, sürpriz, makine, meyve, şarj, tıraş, kılavuz, antrenman, eşofman, karakter, laboratuvar, unvan, kravat, yanlış, yalnız, üniversite
• Yanlış Yazılışlar: kilavuz (doğrusu: kılavuz), şarz (doğrusu: şarj)

Uyarı:

• Tabloda verilen sözcükler günlük kullanımda sıkça yanlış yazılan örneklerdir.
• “Kılavuz” sözcüğü özellikle dikkat edilmesi gereken bir örnektir.

Çözümlü Test Soruları

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yapılmıştır?

A) Yarınki toplantıya saat 14.30’da başlayacak.
B) Bu konuda Dr. Ahmet Bey’den bilgi alabilirsin.
C) THY’nin uçuşları hava muhalefeti nedeniyle iptal oldu.
D) Babamlar bu yaz İzmir’e yerleşecek.

Çözüm: B seçeneğinde “Dr. Ahmet Bey’den” yazımı yanlıştır. Doğrusu “Dr. Ahmet’ten” olmalıdır. Unvanlardan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır ve ekler kesme işaretinden sonra yazılır.

Doğru cevap: B

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sayıların yazımıyla ilgili bir yanlışlık yapılmıştır?

A) Okulumuzda 12’nci sınıfların mezuniyet töreni var.
B) Yarışmada 3’üncü olduğum için çok mutluyum.
C) Proje ödevimi 5’er sayfalık bölümlere ayırdım.
D) Bugün 15.30’da doktor randevum var.

Çözüm: A seçeneğinde “12’nci” yazımı yanlıştır. Doğrusu “12.” şeklinde yazılmalıdır. Sıra sayıları rakamla yazıldığında ya rakamdan sonra nokta konur ya da rakamdan sonra kesme işareti ve “-ncı/-nci” eki getirilir. Ancak “12’nci” şeklinde bir kullanım yanlıştır.

Doğru cevap: A

3. Hangi cümlede “de/da” bağlacının yazımı doğrudur?

A) Sinemaya gidelimde film izleyelim.
B) Bu konu da çok önemli görünmüyor.
C) Kitabı okudu da özetini çıkardı.
D) Parkta oynarken düştüde eli kanadı.

Çözüm:

• A seçeneğinde “gidelimde” bitişik yazılmış, ayrı yazılmalıydı.
• B seçeneğinde “da” bağlaç değil, bulunma hal eki.
• D seçeneğinde “düştüde” bitişik yazılmış, ayrı yazılmalıydı.
  C seçeneği doğrudur çünkü “da” bağlacı cümleyi önceki cümleye bağlamaktadır ve ayrı yazılmıştır.

Doğru cevap: C

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kısaltmaların yazımıyla ilgili bir yanlışlık yapılmıştır?

A) TBMM’nin yeni yasası kabul edildi.
B) ABD’de eğitim sistemi eyaletlere göre değişiyor.
C) THY’nin uçuş saatleri değişmiş.
D) İng: dilinde bu kelimenin anlamı farklı.

Çözüm: D seçeneğinde “İng:” kısaltması yanlıştır. İngilizce için kullanılan kısaltma “İng.” şeklinde nokta ile bitmelidir, iki nokta üst üste konmaz.

Doğru cevap: D

5. Hangi cümlede büyük harflerin kullanımıyla ilgili bir yanlışlık yapılmıştır?

A) Bu yaz Karadeniz’e gideceğiz.
B) Okulumuzun Müdür Yardımcısı Ayşe Hanım çok nazik biri.
C) Türk Dil Kurumu’nun yeni sözlüğü çıktı.
D) İstanbul boğazı’nın manzarası nefis.

Çözüm: D seçeneğinde “boğazı” kelimesi küçük harfle başlamıştır. Özel isim olan “İstanbul Boğazı”nın her iki kelimesi de büyük harfle başlamalıdır.

Doğru cevap: D

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “mi” soru ekinin yazımı doğrudur?

A) Bu kitabı okudunmu daha önce?
B) Yarın okula gelecek misin?
C) Akşam yemeğini yedin mi de ödev yapıyorsun?
D) Sinemaya gidelimmi bu akşam?

Çözüm:

• A seçeneğinde “okudunmu” bitişik yazılmış, ayrı yazılmalıydı.
• C seçeneğinde “mi” soru eki cümlenin sonunda değil.
• D seçeneğinde “gidelimmi” bitişik yazılmış, ayrı yazılmalıydı.
  B seçeneği doğrudur çünkü “mi” soru eki ayrı yazılmış ve soru anlamı taşımaktadır.

Doğru cevap: B