Kimyasal tepkimeler, atomların ve moleküllerin birbirleriyle etkileşime girerek yeni maddeler oluşturduğu temel kimyasal süreçlerdir. Bu olayda, reaksiyona giren maddelerin (reaktifler) atomları arasındaki kimyasal bağlar kopar ve bu atomlar yeniden düzenlenerek ürünleri oluşturur. Kimyasal tepkimeler, bir maddenin kimyasal yapısının kalıcı olarak değişmesiyle karakterize edilir ve genellikle gözlemlenebilir değişiklikler (gaz çıkışı, renk değişimi, ısı yayılımı veya çökelti oluşumu) ile belirlenir. En önemli kural, **Kütlenin Korunumu Kanunu**’dur: tepkimeye giren maddelerin toplam kütlesi, oluşan ürünlerin toplam kütlesine her zaman eşittir. Bu, tepkime denklemlerinin her iki tarafındaki atom sayılarının eşitlenmesi (denkleştirilmesi) gerektiği anlamına gelir. Tepkime denklemleri, semboller ve formüller kullanılarak reaktiflerin ve ürünlerin kimyasal yapısını, miktar oranlarını ve fiziksel hallerini (katı, sıvı, gaz, sulu çözelti) gösterir.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

---

Soru 1:

Bir kimyasal tepkime denkleminde ok işaretinin sağ tarafında yer alan maddelere ne ad verilir?

A) Katalizörler
B) Reaktifler
C) Ürünler
D) Çözücüler
E) Bileşenler

Çözüm:
Kimyasal tepkimelerde reaksiyona giren maddeler (reaktifler) ok işaretinin solunda, tepkime sonucu oluşan maddeler (ürünler) ise ok işaretinin sağında yer alır.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 2:

Aşağıdaki olaylardan hangisi bir kimyasal tepkime sonucunda meydana gelen bir durum değildir?

A) Çökelti oluşumu
B) Gaz çıkışı
C) Maddenin erimesi
D) Isı veya ışık yayılması
E) Renk değişimi

Çözüm:
Bir maddenin erimesi, katı halden sıvı hale geçmesidir. Bu bir hal değişimi yani fiziksel bir olaydır. Kimyasal yapıda bir değişiklik meydana gelmez.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 3:

Kapalı bir kapta 12 g karbon (C) ve 32 g oksijen ($O_2$) tepkimeye girerek karbondioksit ($CO_2$) gazını oluşturmaktadır. Tepkime sonunda oluşan $CO_2$ gazının kütlesi kaç gramdır?

A) 12 g
B) 20 g
C) 32 g
D) 44 g
E) 50 g

Çözüm:
Kütlenin Korunumu Kanunu’na göre, reaktiflerin toplam kütlesi, ürünlerin toplam kütlesine eşittir.
$12 \text{ g C} + 32 \text{ g } O_2 = 44 \text{ g } CO_2$
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 4:

Aşağıdaki kimyasal tepkime denklemi denkleştirildiğinde, $H_2$’nin katsayısı kaç olur?
$Al(k) + HCl(aq) \rightarrow AlCl_3(aq) + H_2(g)$

A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
E) 6

Çözüm:
Denklemi denkleştirelim:
1. $Al$ atomları eşit ($1$ tane).
2. Sağ tarafta 3 $Cl$ var. Sol taraftaki $HCl$’nin başına 3 yazalım: $Al + 3HCl \rightarrow AlCl_3 + H_2$.
3. Sol tarafta 3 $H$ var. Sağda 2 $H$ var. Ortak kat 6’dır. $HCl$’nin başına 6, $H_2$’nin başına 3 yazalım: $Al + 6HCl \rightarrow AlCl_3 + 3H_2$.
4. $Al$’yi tekrar denkleştirelim: Sağda 1 $Al$, solda 1 $Al$ var. Sağdaki $AlCl_3$’ün başına 2, soldaki $Al$’nin başına 2 yazalım: $2Al + 6HCl \rightarrow 2AlCl_3 + 3H_2$.
5. Son kontrol: Sol: 2 Al, 6 H, 6 Cl. Sağ: 2 Al, 6 H, 6 Cl. Denklem denkleşti. $H_2$’nin katsayısı 3’tür.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 5:

Bir kimyasal tepkimede atomların aşağıdaki özelliklerinden hangisi korunur?

A) Kütle numarası
B) Proton sayısı
C) Toplam atom sayısı
D) Hepsi
E) Hiçbiri

Çözüm:
Kimyasal tepkimelerde atomların çekirdek yapıları değişmediği için proton, nötron ve kütle numaraları korunur. Aynı zamanda atomlar yok olmadığından, toplam atom sayısı da korunur.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 6:

Kimyasal tepkime denklemlerinde katsayılar neyi ifade eder?

A) Maddelerin kütlesini
B) Maddelerin hacmini
C) Maddelerin mol oranını
D) Atomların sayısını
E) Moleküllerin fiziksel hallerini

Çözüm:
Kimyasal tepkime denklemlerindeki katsayılar, tepkimeye giren ve oluşan maddelerin mol oranlarını gösterir. Örneğin, $2H_2 + O_2 \rightarrow 2H_2O$ denkleminde 2 mol $H_2$ ve 1 mol $O_2$’nin tepkimesinden 2 mol $H_2O$ oluştuğu anlaşılır.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 7:

Aşağıdaki tepkime denkleminde boş bırakılan yere hangi madde gelmelidir?
$CaCO_3(k) + 2HCl(aq) \rightarrow CaCl_2(aq) + H_2O(s) + ?$

A) $H_2$
B) $O_2$
C) $CO_2$
D) $CO$
E) $H_2O_2$

Çözüm:
Tepkimeye giren atomların sayılarına bakalım:
Girenler: 1 Ca, 1 C, 3 O, 2 H, 2 Cl
Ürünler: 1 Ca, 2 Cl, 2 H, 1 O
Kalan atomlar: 1 C, 2 O. Bu atomlar birleşerek $CO_2$ molekülünü oluşturur.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 8:

$CH_4 + O_2 \rightarrow CO_2 + H_2O$ tepkimesi denkleştirildiğinde, ürünlerin katsayıları toplamı kaç olur?

A) 2
B) 3
C) 4
D) 5
E) 6

Çözüm:
Denklemi denkleştirelim:
$C$ ve $H$ atomlarını denkleştirelim: $CH_4$ molekülünde 1 $C$ ve 4 $H$ atomu var.
Ürünlerdeki $CO_2$’nin başına 1, $H_2O$’nun başına 2 yazalım: $CH_4 + O_2 \rightarrow 1CO_2 + 2H_2O$.
Şimdi $O$ atomlarını denkleştirelim: Sağ tarafta $1 \times 2$ (CO2) + $2 \times 1$ (H2O) = 4 O atomu var.
Sol taraftaki $O_2$’nin başına 2 yazalım: $CH_4 + 2O_2 \rightarrow CO_2 + 2H_2O$.
Tepkime denkleşti. Ürünlerin katsayıları toplamı: $1 + 2 = 3$.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 9:

Bir tepkimenin kimyasal tepkime olduğunu gösteren en kesin kanıt aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kütlenin korunması
B) Maddenin hal değiştirmesi
C) Yeni bir maddenin oluşması
D) Hacmin artması
E) Rengin değişmesi

Çözüm:
Bir tepkimenin kimyasal olduğunu kesin olarak gösteren, reaksiyona giren maddelerden tamamen farklı özelliklere sahip yeni bir maddenin oluşmasıdır. Kütlenin korunması fiziksel olaylarda da geçerlidir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 10:

Aşağıdaki tepkimede hangi bileşiğin katsayısı en büyüktür?
$C_3H_8 + O_2 \rightarrow CO_2 + H_2O$

A) $C_3H_8$
B) $O_2$
C) $CO_2$
D) $H_2O$
E) Katsayılar eşittir.

Çözüm:
Denklemi denkleştirelim:
$C_3H_8$’in katsayısı 1 kabul edelim. Solda 3 C, 8 H var.
Sağda 3 $CO_2$ ve 4 $H_2O$ oluşur: $C_3H_8 + O_2 \rightarrow 3CO_2 + 4H_2O$.
Oksijen atomlarını denkleştirelim: Sağda $3 \times 2 + 4 \times 1 = 10$ O atomu var.
Soldaki $O_2$’nin başına 5 yazalım: $C_3H_8 + 5O_2 \rightarrow 3CO_2 + 4H_2O$.
Katsayılar: 1, 5, 3, 4. En büyük katsayı 5’tir ve $O_2$’ye aittir.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 11:

Aşağıdaki kimyasal tepkime denklemi denkleştirildiğinde, $H_2$’nin katsayısı kaç olur?
$N_2(g) + H_2(g) \rightarrow NH_3(g)$

A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5

Çözüm:
Denklemi denkleştirelim:
Solda 2 $N$ var, sağda 1 $N$. Sağdaki $NH_3$’ün başına 2 yazalım: $N_2 + H_2 \rightarrow 2NH_3$.
Şimdi $H$ atomlarını denkleştirelim: Sağda $2 \times 3 = 6$ $H$ var.
Soldaki $H_2$’nin başına 3 yazalım: $N_2 + 3H_2 \rightarrow 2NH_3$.
Tepkime denkleşti. $H_2$’nin katsayısı 3’tür.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 12:

Bir kimyasal tepkime sırasında aşağıdaki özelliklerden hangisi **korunmaz**?

A) Toplam kütle
B) Toplam atom sayısı
C) Toplam proton sayısı
D) Molekül sayısı
E) Atomların cinsi

Çözüm:
Kimyasal tepkimeler sırasında moleküller parçalanıp yeniden oluştuğu için, molekül sayısı korunmayabilir. Örneğin, $2H_2 + O_2 \rightarrow 2H_2O$ tepkimesinde 3 molekülden 2 molekül oluşur. Diğer tüm özellikler korunur.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 13:

Kimyasal tepkimelerin modellenmesiyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A) Yalnızca fiziksel değişimleri gösterirler.
B) Sadece ısı yayılımını gösterirler.
C) Atomların nasıl yeniden düzenlendiğini gösterirler.
D) Sadece reaktiflerin kütlelerini gösterirler.
E) Ürünlerin atom cinsini değiştirirler.

Çözüm:
Kimyasal tepkime modelleri, tepkime sırasında atomların nasıl yeniden düzenlendiğini ve farklı maddeler oluşturduğunu gösterir. Atomların cinsi ve sayısı korunur.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 14:

Aşağıdaki tepkimede 20 g Ca ve 10 g $O_2$ tepkimeye girerse, hangi madde artar? ($Ca=40$, $O=16$)
$2Ca(k) + O_2(g) \rightarrow 2CaO(k)$

A) Ca
B) $O_2$
C) CaO
D) Hiçbiri
E) Hem Ca hem $O_2$

Çözüm:
$n_{Ca} = \frac{20 \text{ g}}{40 \text{ g/mol}} = 0.5$ mol.

$n_{O_2} = \frac{10 \text{ g}}{32 \text{ g/mol}} = 0.3125$ mol.
Tepkimeye göre 2 mol Ca’ya 1 mol $O_2$ gerekir. Yani $Ca$’nın yarısı kadar $O_2$ gerekir.
$0.5$ mol Ca için $0.5/2 = 0.25$ mol $O_2$ gerekir. Elimizde 0.3125 mol $O_2$ var.
Gereken miktar, elimizdeki miktardan az olduğu için $O_2$ artar. Sınırlayıcı reaktif Ca’dır.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 15:

Aşağıdaki tepkime denklemi denkleştirildiğinde, $H_2$’nin katsayısı kaç olur?
$Fe(k) + H_2O(g) \rightarrow Fe_3O_4(k) + H_2(g)$

A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5

Çözüm:
Denkleştirmeye başlayalım:
1. Sağda 3 $Fe$ var. Soldaki $Fe$’nin başına 3 yazalım: $3Fe + H_2O \rightarrow Fe_3O_4 + H_2$.
2. Sağda 4 $O$ var. Soldaki $H_2O$’nun başına 4 yazalım: $3Fe + 4H_2O \rightarrow Fe_3O_4 + H_2$.
3. Hidrojen atomlarını denkleştirelim: Solda $4 \times 2 = 8$ $H$ var. Sağdaki $H_2$’nin başına 4 yazalım: $3Fe + 4H_2O \rightarrow Fe_3O_4 + 4H_2$.
Tepkime denkleşti. $H_2$’nin katsayısı 4’tür.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---