Türk kültürü, köklü bir geçmişe sahip olup, Orta Asya’dan Anadolu’ya uzanan geniş coğrafyalarda farklı mekânsal özellikler göstermiştir. Göçebe yaşam tarzının etkisiyle oluşan pratik ve işlevsel yapılar (çadır, otağ) ile yerleşik hayata geçişle birlikte ortaya çıkan kalıcı mimari eserler (cami, medrese, kervansaray) bu kültürün mekâna yansımalarının en önemli örnekleridir. Özellikle bozkır kültürü ve İpek Yolu güzergâhı, Türk mimarisinde ticaret ve seyahate yönelik yapıların (hanlar, köprüler, kervansaraylar) gelişmesini sağlamıştır. Coğrafi çeşitlilik, farklı bölgelerde farklı yaşam biçimlerini ve buna bağlı olarak farklı mekânsal düzenlemeleri ortaya çıkarmıştır. Örneğin, Karadeniz’in ahşap evleri, İç Anadolu’nun kerpiç evleri veya Güneydoğu Anadolu’nun taş evleri, iklim ve doğal kaynakların kültüre olan yansımalarını gösterir. Geleneksel Türk mutfağı da mekânsal farklılıklar gösterir; balık Karadeniz’de, et ve hamur işleri İç Anadolu’da, zeytinyağlılar Ege’de ön plana çıkar. Tüm bu özellikler, Türk kültürünün coğrafyayla ne kadar iç içe olduğunu ve mekânı nasıl şekillendirdiğini gözler önüne serer.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

---

Soru 1:

Aşağıdakilerden hangisi, Türk kültürünün Orta Asya’daki göçebe yaşam tarzından kalan ve Anadolu’da da görülen mekânsal bir yansımasıdır?

A) Kervansaraylar
B) İki katlı hanlar
C) Otağ ve çadır kültürü
D) Yüksek katlı binalar
E) Tek katlı kerpiç evler

Çözüm:
Otağ ve çadırlar, Türklerin Orta Asya’daki göçebe yaşamının en belirgin mekânsal sembolleridir. Bu yaşam tarzı, yerleşik hayata geçişten sonra bile bazı geleneksel uygulamalarda etkisini sürdürmüştür.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 2:

İpek Yolu üzerinde yer alan ve ticaretin canlanmasında önemli rol oynayan, konaklama ve güvenlik sağlayan yapılara ne ad verilir?

A) Medrese
B) Kervansaray
C) Hamam
D) Zaviye
E) İmaret

Çözüm:
Kervansaraylar, özellikle Anadolu Selçuklu döneminde ticaret yolları üzerinde inşa edilen ve yolcuların, tüccarların konaklaması, hayvanlarının barınması ve güvenli bir şekilde seyahat etmesi için kurulan büyük yapılardır.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 3:

Aşağıdaki ev tiplerinden hangisi, Karadeniz Bölgesi’nin iklim ve bitki örtüsü özelliklerinin mekâna yansımasına en iyi örnektir?

A) Güneydoğu Anadolu’nun taş evleri
B) İç Anadolu’nun kerpiç evleri
C) Akdeniz’in beyaz badanalı evleri
D) Karadeniz’in ahşap evleri
E) Ege’nin cumbalı evleri

Çözüm:
Karadeniz Bölgesi’nin bol yağış alması ve zengin orman varlığı, inşaat malzemesi olarak **ahşabın** yaygın bir şekilde kullanılmasını sağlamıştır. Bu, iklimin kültürel mekân üzerindeki doğrudan etkisidir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 4:

Türk mutfak kültüründe, bir bölgenin coğrafi özellikleri ve doğal kaynak potansiyeli, o bölgenin mutfağını doğrudan etkiler. Buna göre, bir coğrafyacının aşağıdakilerden hangisini Ege Bölgesi mutfağının temel özelliği olarak belirtmesi beklenir?

A) Baharatlı et yemekleri ve kebaplar.
B) Zeytinyağlı sebze yemekleri ve otlar.
C) Hamur işleri ve etli çorbalar.
D) Kuzu tandır ve çeşitli pilavlar.
E) Balık ve mısır unuyla yapılan yemekler.

Çözüm:
Ege Bölgesi, Akdeniz ikliminin etkisiyle zeytin ve çeşitli otların yetişmesi için idealdir. Bu durum, bölge mutfağında zeytinyağlı yemeklerin ve otlarla yapılan mezelerin ön plana çıkmasını sağlamıştır.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 5:

Aşağıdakilerden hangisi, Türk mimarisinde bir yapının sadece ibadet amacıyla değil, aynı zamanda bilim ve eğitim amacıyla da kullanıldığını gösteren bir mekândır?

A) Kervansaray
B) Bedesten
C) Hamam
D) Medrese
E) Türbe

Çözüm:
**Medreseler**, dini bilimlerin yanı sıra, tıp ve astronomi gibi pozitif bilimlerin de öğretildiği eğitim kurumlarıdır ve Türk-İslam şehirlerinin önemli bir parçasını oluştururlar.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 6:

Bir Türk şehrinin ortasında yer alan ve ticaretin kalbi olarak nitelendirilen, genellikle kapalı bir çarşı veya büyük bir pazar yeri olan mekâna ne ad verilir?

A) Zaviye
B) Han
C) Bedesten
D) Külliye
E) Köprü

Çözüm:
**Bedesten**, değerli eşyaların satıldığı, genellikle kapalı ve güvenli bir çarşıdır. Ticari hayatın yoğunlaştığı bir mekândır ve eski Türk şehirlerinin merkezinde yer alırdı.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 7:

Aşağıdakilerden hangisi, Türk kültüründe misafirperverliğin mekâna yansıyan bir örneği olarak kabul edilebilir?

A) Evlerde misafir odalarının bulunması.
B) Şehirlerin etrafına surlar yapılması.
C) Yeraltı şehirleri inşa edilmesi.
D) Ahşap evlerin sayısının artması.
E) Çarşı ve pazarların kurulması.

Çözüm:
Türk kültüründe misafirperverlik önemli bir yer tutar. Bu durum, evlerde özel olarak misafirlerin ağırlanması için ayrılan **misafir odaları** gibi mekânsal düzenlemelerle kendini gösterir.
Doğru cevap A şıkkıdır.

---

Soru 8:

Türkiye’deki yerleşmelerin özelliklerini inceleyen bir coğrafyacının, İç Anadolu’da köy yerleşmelerinde kerpiç evlerin, Doğu Karadeniz’de ise ahşap evlerin yaygın olduğunu gözlemlemesi, yerleşim mekânı üzerinde hangi faktörün etkili olduğunu gösterir?

A) Nüfus yoğunluğu
B) Sanayileşme seviyesi
C) Kültürel etkileşim
D) İklim ve doğal yapı malzemesi
E) Ekonomik faaliyetler

Çözüm:
İç Anadolu’nun kurak iklimi ve toprak (kerpiç) varlığı, Doğu Karadeniz’in ise nemli iklimi ve orman (ahşap) varlığı ev yapımında kullanılan malzemeyi belirler. Bu durum, yerleşmelerin **iklim ve doğal yapı malzemesine** göre şekillendiğini gösterir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 9:

UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Kapadokya’daki peri bacaları ve yeraltı şehirleri, Türk kültürünün hangi mekânsal özelliğine en iyi örnektir?

A) Sadece yerleşik yaşamın yansımasıdır.
B) Doğal ve kültürel mekânın iç içe geçtiğini gösterir.
C) Sanayi faaliyetlerinin mekânı nasıl dönüştürdüğünü gösterir.
D) Sadece ticari faaliyetlerin geliştiği yerlerdir.
E) Modern şehirciliğin bir örneğidir.

Çözüm:
Kapadokya’daki peri bacaları doğal bir oluşumdur, ancak buradaki yeraltı şehirleri, kiliseler ve yerleşimler insan eliyle yapılmıştır. Bu durum, bölgenin **doğal ve kültürel mekânın iç içe** geçtiği, eşsiz bir örnek olduğunu gösterir.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 10:

“Türk sanatında halı ve kilim dokumacılığı, sadece bir sanat değil, aynı zamanda göçebe hayatın taşınabilir bir mekân sembolüdür.” Bu ifade, halı ve kilimlerin hangi özelliğini vurgular?

A) Sadece estetik bir değer taşımasını.
B) Sadece ticari amaçlarla üretilmesini.
C) Coğrafi hareketliliğe uyum sağlamasını.
D) Yalnızca yerleşik hayatta kullanılmasını.
E) Sadece dini semboller taşımasını.

Çözüm:
Halı ve kilimler, kolayca taşınabildikleri için göçebe Türk boylarının mekânlarını oluşturmada, sıcak tutmada ve zemin düzenlemesinde önemli bir rol oynamıştır. Bu, onların **coğrafi hareketliliğe uyum sağlayan** birer mekân aracı olduğunu gösterir.
Doğru cevap C şıkkıdır.