Felsefi düşünce, Batı medeniyetinde, M.Ö. 6. yüzyılda Antik Yunan’da, mitolojik ve dinsel açıklamalardan akla dayalı, rasyonel açıklamalara geçişle başlamıştır. Bu dönüşüm, doğa olaylarının tanrılar veya doğaüstü güçler tarafından değil, doğal yasalarla açıklanabileceği fikrini getirmiştir. İlk filozoflar, evrenin temel ana maddesini veya ilkesini (arkhe) bulmaya çalışmışlardır. Thales’in “su” düşüncesi bu arayışın başlangıcıdır. Felsefi düşüncenin gelişimi boyunca şekillenen temel özellikler şunlardır: Felsefe, rasyoneldir; yani akla ve mantığa dayanır. Eleştireldir; her türlü bilgi ve inancı sorgular. Sistematik ve tutarlıdır; düşüncelerini birbiriyle uyumlu ve düzenli bir bütün halinde sunar. Evrenseldir; tüm insanlığı ilgilendiren temel konuları ele alır. Son olarak, yığılımlıdır; her yeni düşünce kendinden önceki düşünceler üzerine inşa edilir, ancak eskiler tamamen ortadan kalkmaz, yeniden yorumlanarak zenginleşir. Bu özellikler, felsefeyi diğer düşünce biçimlerinden ayırarak ona özgün bir kimlik kazandırır.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

---

Soru 1:

Felsefi düşüncenin mitolojik düşünceden ayrıldığı temel nokta nedir?

A) Toplumsal sorunları ele alması.
B) Doğru ile yanlışı birbirinden ayırması.
C) Doğal olayları doğaüstü nedenlerle değil, akıl ve gözlemle açıklamaya çalışması.
D) Sadece ahlaki konulara odaklanması.
E) Yalnızca sanatla ilgilenmesi.

Çözüm:
Mitolojik düşünce, doğa olaylarını tanrıların veya mitolojik kahramanların eylemleriyle açıklar. Felsefenin başlangıcı ise, bu olayları akla ve mantığa dayalı nedenlerle açıklamaya yönelmesidir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 2:

Aşağıdakilerden hangisi felsefenin “eleştirel” olma özelliğini en iyi açıklar?

A) Felsefenin sadece olumsuz konuları ele alması.
B) Felsefenin her türlü düşünceyi, inancı ve bilgiyi sorgulaması ve incelemesi.
C) Felsefenin diğer bilimlere karşı durması.
D) Felsefenin sadece yeni fikirler üretmesi.
E) Felsefenin geçmişi reddetmesi.

Çözüm:
Felsefi düşünce, yerleşik bilgiyi olduğu gibi kabul etmez; onun temellerini, geçerliliğini ve varsayımlarını sorgulayan bir tutum sergiler. Bu, eleştirel olmanın temelidir.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 3:

Felsefi düşünce için “yığılımlı olarak ilerleme” ne anlama gelir?

A) Her yeni felsefi sistemin, önceki tüm sistemleri geçersiz kılması.
B) Felsefenin tıpkı bilim gibi, kesin doğrular üzerine inşa edilmesi.
C) Eski felsefi düşüncelerin yeni yorumlarla güncellenmesi ve felsefe mirasının zenginleşmesi.
D) Filozofların fikirlerini değiştirerek ilerlemesi.
E) Felsefenin sadece tek bir doğruyu kabul etmesi.

Çözüm:
Felsefe, bilim gibi eski teorilerin yerine yenilerini koymaz. Örneğin, Platon’un fikirleri günümüzde hala incelenir ve yeni fikirlerle birlikte varlığını sürdürür. Bu birikimli ilerlemedir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 4:

Antik Yunan’da ilk filozofların evrenin ana maddesini (arkhe) arayışları, felsefenin hangi alanının başlangıcı olarak kabul edilir?

A) Etik (Ahlak Felsefesi)
B) Epistemoloji (Bilgi Felsefesi)
C) Varlık Felsefesi (Ontoloji)
D) Estetik (Sanat Felsefesi)
E) Mantık

Çözüm:
Varlık Felsefesi (Ontoloji), varlığın doğasını ve temel ilkelerini inceler. İlk filozofların “arkhe” arayışı, doğrudan varlık felsefesinin bir konusudur.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 5:

Aşağıdakilerden hangisi, felsefi düşüncenin “rasyonel” olma özelliğini destekler?

A) Duyulara dayalı gözlemlerle kesin sonuçlar elde etmesi.
B) Düşüncelerin, akıl ve mantık kurallarına uygun olması.
C) Dinsel inançları temel alması.
D) Yalnızca kişisel duygularla hareket etmesi.
E) Toplumun genel kabulüne dayanması.

Çözüm:
Rasyonel olma, bir düşüncenin akıl ve mantık ilkelerine uygun olması, çelişkisiz ve tutarlı olması demektir. Felsefe, bu ilkeleri kullanır.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 6:

Sokrates’in felsefeyi doğadan insana, etik ve ahlak sorunlarına yöneltmesi felsefenin hangi özelliğinin bir göstergesidir?

A) Evrensel olma
B) Yığılımlı olma
C) Dogmatik olma
D) Sorgulayıcı olma
E) Eleştirel olma

Çözüm:
Sokrates, “İnsan kendini tanı” diyerek felsefenin temel konularını ahlak, erdem ve bilginin doğası gibi insani meselelere çevirmiştir. Bu, felsefenin insanlığın temel sorunlarına yöneldiğini, yani evrensel olduğunu gösterir.
Doğru cevap A şıkkıdır.

---

Soru 7:

“Felsefe, her şeyi yeniden düşünme ve her şeyden kuşku duyma cesareti gösterir.” Bu ifade felsefenin hangi özelliğini vurgulamaktadır?

A) Bütünsel olma
B) Tutarlı olma
C) Eleştirel olma
D) Sübjektif olma
E) Tekil olma

Çözüm:
“Kuşku duyma cesareti” ve “yeniden düşünme”, felsefenin eleştirel ve sorgulayıcı doğasını yansıtan ifadelerdir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 8:

Felsefenin “sistematik” olması neyi ifade eder?

A) Felsefi düşüncelerin dağınık ve birbirinden bağımsız olması.
B) Felsefi görüşlerin birbiriyle tutarlı bir bütün oluşturması.
C) Felsefenin yalnızca bilimsel verilere dayanması.
D) Felsefenin mutlak ve değişmez sonuçlara ulaşması.
E) Felsefenin sadece bir filozof tarafından üretilmesi.

Çözüm:
Sistematik bir felsefi düşünce, farklı fikirlerin, kavramların ve argümanların birbiriyle uyumlu ve mantıklı bir bütün halinde sunulması anlamına gelir.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 9:

Aşağıdakilerden hangisi felsefi düşüncenin gelişimine katkı sağlayan unsurlardan biri değildir?

A) Hoşgörü ve serbest düşünme ortamı.
B) Toplumsal eleştirel birikim.
C) Ekonomik refah.
D) Savaşlar ve çatışmalar.
E) Ticari ilişkilerin gelişimi.

Çözüm:
Felsefenin ortaya çıktığı Antik Yunan kent-devletleri, savaşlar yerine ticaret, hoşgörü ve düşünce özgürlüğünün hakim olduğu ortamlardı. Savaşlar genellikle düşünceyi kısıtlar ve bilimsel-felsefi gelişimi engeller.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 10:

Felsefenin “tutarlı” olması, düşünce sistemindeki hangi özelliği ifade eder?

A) Herkes tarafından kabul görmesi.
B) Hiçbir felsefi görüşün başka bir görüşle çelişmemesi.
C) Bir filozofun kendi düşünceleri arasında çelişki olmaması.
D) Sadece doğa bilimlerine dayanması.
E) Daima doğru sonuçlara ulaşması.

Çözüm:
Tutarlı olma, bir düşünce sisteminin kendi içindeki önermelerin birbiriyle çelişmemesi ve mantıksal olarak uyumlu olması anlamına gelir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 11:

Felsefi düşüncenin “evrensel” olması, felsefeyi aşağıdakilerden hangisinden ayırır?

A) Bilim
B) Sanat
C) Din
D) Bir topluluğa özgü gelenek ve inançlar
E) Tarih

Çözüm:
Gelenek ve inançlar genellikle belirli bir topluluğa veya kültüre özgüdür. Felsefe ise, varlık, bilgi ve değer gibi tüm insanlığı ilgilendiren temel konuları ele alır.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 12:

İlk Çağ Yunan filozoflarının “arkhe” arayışına örnek olarak hangisi verilebilir?

A) Sokrates’in erdemi sorgulaması.
B) Platon’un “idea” kavramını geliştirmesi.
C) Anaximandros’un ana madde olarak “apeiron”u (sınırsız olanı) önermesi.
D) Aristo’nun mantık üzerine çalışması.
E) Pythagoras’ın sayılarla evreni açıklaması.

Çözüm:
Anaximandros, Thales gibi ilk dönem doğa filozoflarındandır ve evrenin ana maddesi olarak belirli bir element yerine, sınırsız ve belirsiz bir maddeyi (apeiron) önermiştir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 13:

Felsefi düşüncenin ilk ortaya çıktığı dönemin en önemli özelliği nedir?

A) Kesin bilimsel sonuçlara ulaşılması.
B) Bireysel özgürlüklerin en üst düzeyde olması.
C) Mitolojik düşüncenin tam olarak terk edilmesi.
D) İnsanın düşüncesinin ilk kez doğadan bağımsızlaşarak kendine yönelmesi.
E) Düşünce tarihinde ilk kez neden-sonuç ilişkisinin sorgulanması.

Çözüm:
Felsefe, neden-sonuç ilişkisini sorgulayan ilk düşünce biçimlerinden biridir. “Neden-sonuç ilişkisi”nden ziyade, mitolojik değil, akılcı bir neden araması onun en önemli özelliğidir.
Doğru cevap E şıkkıdır.

---

Soru 14:

Aşağıdakilerden hangisi felsefi düşünceye özgü bir soru kalıbı değildir?

A) … nedir?
B) … olmalı mıdır?
C) … mümkün müdür?
D) … ne amaçla yapılır?
E) … ne zaman ve nerede olmuştur?

Çözüm:
“Ne zaman ve nerede olmuştur?” sorusu, bir olayın tarihsel veya coğrafi yerini belirlemeye yöneliktir ve daha çok tarih, coğrafya gibi bilim dallarının sorusudur.
Doğru cevap E şıkkıdır.

---

Soru 15:

Felsefenin gelişiminde, felsefenin doğadan insana yönelmesini sağlayan düşünür kimdir?

A) Thales
B) Platon
C) Sokrates
D) Aristo
E) Parmenides

Çözüm:
Sokrates, ilk filozofların aksine doğa felsefesini bırakarak felsefenin merkezine insanı, onun ahlaki ve etik sorunlarını koymuştur.
Doğru cevap C şıkkıdır.